0312 911 83 10
·
av.fatiharas@gmail.com
·
Pzt-Cuma 09:00-18:00
DANIŞMANLIK

Anonim Şirketlerde Rüçhan Hakkı

rüçhan hakkı

I- GİRİŞ

Rüçhan, “üstünlük” ve “öncelik” gibi anlamlara gelir ve anonim şirketlerde mevcut pay sahiplerine verilen önemli bir haktır. Bu hak, şirket sermayesi artırıldığında, mevcut pay sahiplerine yeni payları öncelikli olarak alma imkanı sunmaktadır. Ancak, bu hakkın kullanımı belirli koşullar altında sınırlanabilir veya tamamen ortadan kaldırılabilir.

II- RÜÇHAN HAKKININ KULLANIMI VE KISITLANMASI

Türk Ticaret Kanunu’na göre, pay sahiplerine sermaye artırımı durumunda yeni payları alma önceliği tanınır ve bu öncelik, pay sahibinin sahip olduğu payın sermayedeki oranına bağlıdır (TTK md. 461/1). Rüçhan hakkı, pay sahibinin sahip olduğu payların değerine göre belirlenir; pay miktarı arttıkça rüçhan hakkı da artar. Bu belirleme yöntemi kanunun emredici hükümlerine tabidir ve başka bir kriter kullanılamaz (BK. md. 20).

Rüçhan hakkının kullanılabilmesi için şirketin sermaye artırımı kararı alması gerekir. Bu kararla birlikte, pay sahibinin rüçhan hakkı soyut bir hak olmaktan çıkar ve somut bir hak haline gelir. Ayrıca, pay sahibi olmayan fakat intifa senedi sahipleri de yeni çıkarılacak payları alma hakkına sahiptir (TTK md. 503).

Sermaye artışına, esas sermaye sisteminde şirket genel kurulu, kayıtlı sermaye sisteminde ise yönetim kurulu karar verir (TTK md. 459/2). Mevcut pay sahiplerinin, sahip oldukları pay tutarı oranında yeni payları öncelikli olarak alma hakkı vardır.

ticaret hukuku avukatı

Yeni düzenlemeye göre, rüçhan hakkı temel bir hak olarak kabul edilmiş ve sadece haklı sebeplerin varlığı halinde bu hak sınırlandırılabilir veya kaldırılabilir (TTK md. 461/2). Haklı sebepler arasında halka arz, işletme devirleri ve işçilerin şirkete katılımı sayılabilir. Ayrıca, şirketin finansal çıkarları, ödeme zorlukları veya teknoloji alımı gibi sebepler de haklı sebep olarak değerlendirilebilir (TTK md. 461/2).

Rüçhan hakkının sınırlandırılması veya kaldırılması için haklı sebeplerin yanı sıra, esas sermayenin en az yüzde altmışının olumlu oyu gereklidir (TTK md. 461/2). Bu nisap, toplantı ve karar yeter sayısını ifade eder. Ayrıca, bu tasarruf kötüye kullanılmamalı ve kimseyi haksız biçimde yararlandırmamalıdır (TTK md. 461/2).

Kayıtlı sermaye sisteminde, rüçhan hakkının sınırlandırılması için yönetim kurulunun esas sözleşme ile yetkilendirilmiş olması gerekir (TTK md. 460/4). Bu yetki, azami beş yıllık bir süre ile sınırlıdır (TTK md. 460/1). Yönetim kurulu, sermaye artırımı sırasında ilanlarda ve internet sitesinde rüçhan hakkına ilişkin sınırlamalara yer vermek zorundadır (TTK md. 460/2).

III- ŞİRKET YÖNETİCİLERİNİN DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ VE RÜÇHAN HAKKININ DEVRİ

Sermaye artırım kararlarıyla ilgili ilanlarda, rüçhan hakkına ilişkin sınırlamalara yer verilmesi zorunludur (TTK md. 460/2). Yönetim kurulu, rüçhan hakkının kısıtlanması veya kaldırılmasına ilişkin gerekçeleri raporlayarak ilan eder. Ayrıca, yeni pay alma hakkının kullanım esaslarını belirler ve pay sahiplerine en az on beş gün süre tanır. Bu kararlar Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi’nde yayımlanır ve şirketin internet sitesinde altı ay süreyle yer almalıdır (TTK md. 461/3, 1524/1). İlgili yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde şirket yöneticileri adli para cezası ile karşılaşabilir (TTK md. 562/12).

Yeni Ticaret Kanunu, rüçhan hakkının devredilebileceğini açıkça belirtir (TTK md. 461/4). Bu düzenleme ile, nama yazılı payların devri esas sözleşme ile sınırlandırılsa bile, rüçhan hakkının devrini engelleyemez (TTK md. 461/5). Ancak, pay sahibi olmayan bir kimsenin devraldığı rüçhan hakkı için şirket yöneticilerinin kabul zorunluluğu yoktur.

IV. SONUÇ

Sermaye şirketlerinde pay sahiplerinin toplam sermaye içindeki payı, sahip olacakları haklar konusunda belirleyici olduğundan, sermaye artırımında yeni payların öncelikli alımı anlamına gelen rüçhan hakkı, pay sahibinin sermaye içindeki payına paralel olarak artar. Ticaret Kanunu, her pay sahibinin rüçhan hakkına sahip olduğunu belirtmekle birlikte, bu hakkın kısmen kısıtlanması veya tamamen kaldırılmasına yönelik bazı hükümler de içermektedir. Haklı sebeplerin mevcut olması ve esas sermayenin yüzde altmışının olumlu oyunun sağlanması halinde, rüçhan hakkı kısıtlanabilir veya kaldırılabilir. Şirket genel kurulunun, haklı sebep olmaksızın ve yasada belirtilen nisaplar gözetilmeksizin rüçhan hakkını kısıtlamaya veya kaldırmaya yönelik karar alması durumunda, genel kurul kararı iptal edilebilir veya butlan ilan edilebilir.

fatih aras

 

Rüçhan Hakkı Yargıtay Kararları

Yargıtay 11. HD, 24.09.2018, E. 2016/10776, K. 2018/5577 künyeli kararında, ortaklara olan borçların sermayeye dönüştürülmesinin yeni pay alma haklarının kısıtlanması anlamına geldiğini ve bu kararın ancak TTK m. 461 uyarınca alınabileceğine karar vermiştir: “Mahkemece, sermaye arttırımının mali zorunluluktan kaynaklandığı, afaki iyiniyet kurallarına aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmişse de, ‘Şirketin sermayesinin 5.000.000 TL’den 10.000.000 TL’ye arttırılmasına, arttırılan sermayenin ortaklara borçlar hesabından karşılanmasına’ şeklindeki sermaye arttırımı kararı, mali yönden şirket yararına olsa bile 6102 Sayılı …’nın 463/1. [461.1 olarak yazılmalıydı] maddesinde her pay sahibinin, yeni çıkarılan payları, mevcut paylarının sermayeye oranına göre, alma hakkını haiz olduğu belirtilmiştir. Genel kurul kararında arttırılan sermayenin ortaklara borçlar hesabından karşılanacağının belirtilmesi, sermaye arttırımında ortakların rüçhan haklarını ortadan kaldıracağından karar …’nın 463/1. [461.1] maddesine aykırılık teşkil etmektedir. Bu durumda, mahkemece, davaya konu ortaklar genel kurulunda alınan … numaralı kararın iptaline karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde davanın reddedilmesi doğru olmamış, davacının karar düzeltme isteminin kabulüyle Dairemizin 01.06.2016 tarih ve 2015/10929 Esas-2016/6020 Karar sayılı onama ilamının kaldırılarak, yukarda anılan gerekçeyle mahkeme kararının bozulmasına karar vermek gerekmiştir.”

Rüçhan Hakkı BAM Kararları

İSTANBUL BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ 14. HUKUK DAİRESİ Esas:2017-929 Karar:2018-445 Karar Tarihi:26.04.2018

ÖZET: Ortaklığın çıkarları veya ihtiyacının zorunlu kılmamasına karsın sermaye artırım kararı ile bir kısım paydaşların rüchan hakları bir kısım paydaşlar yararına olacak biçimde dolaylı veya dolaysız sınırlanır veya tamamen kaldırılırsa esas sermaye artırımı kararlarının objektif iyiniyet kurallarına uygunluğundan söz edilemez. Genel kurulun sermaye artırım kararı ile paydaşlar arasında var olan hak ve çıkar dengesinin bozulması rüçhan hakkının, yasaya, anasözleşmeye ve iyiniyet kurallarına aykırı olarak kısıtlanması sonucu doğurması halinde rüçhan hakkının kullanma olanağının tanınmadığı veya bu hakkın başkasına kullandırıldığı iddia eden pay sahipleri ilgili genel kurul kararının iptalini, TTK.nun 381 nci maddesindeki prosedüre göre dava edebilir. Açıklanan bu gerekçelerle, davacı tarafın istinaf sebepleri yerinde görülmediğinden, HMK 353/1.b.1.maddesi uyarınca, dosya üzerinde yapılan inceleme sonucunda, istinaf başvurusunun esastan reddine dair karar verilmiştir.

Diğer Makaleler

Call Now Button