Giriş
İş kazası ve meslek hastalığı bildirim sürelerinin işverenler ve muhasebe personeli arasında karıştırıldığı, özellikle meslek hastalığı bildirim süresi ile iş kazası bildirim süresi konusunun karıştığı sıkça görülen bir durumdur. Bu durum işverenlerin maddi yaptırımlarla karşılaşmasına neden olabilmektedir. Bu yazıda, konunun daha net anlaşılabilmesi için örneklerle değerlendirmeler yapılacaktır.
İş Kazası Bildirim Süresi
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortaları Kanunu’nun 13. maddesine göre iş kazası;
“a- Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
b- Sigortalı, işveren tarafından yürütülen iş nedeniyle kendi adına ve hesabına bağımsız olarak çalışıyorsa yürüttüğü iş nedeniyle,
c- İşveren tarafından görevlendirilen sigortalının, işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
d- Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
e- Sigortalılar, işveren tarafından sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,
meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olay”
şeklinde tanımlanmıştır.
İş kazasının bildirim süresi aynı maddede, İş Kazası Kanunu’nun 4. maddenin birinci fıkrasının;
“(a) bendi ile 5. madde kapsamında bulunan sigortalılar bakımından bunları çalıştıran işveren tarafından, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Kuruma da en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde,
(b) bendi kapsamında bulunan sigortalı bakımından kendisi tarafından, bir ayı geçmemek şartıyla rahatsızlığının bildirim yapmaya engel olmadığı günden sonra üç işgünü içinde iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile doğrudan ya da taahhütlü posta ile Kurum’a bildirilmesi zorunludur. Bu fıkranın (a) bendinde belirtilen süre, iş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmesi halinde, iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlar”
şeklinde tarif edilmiştir.
İş Kazası Bildirim Süresi örnekleri
Bildirim süreleri iş günü olarak belirlendiği için Cumartesi, Pazar ve resmi tatil günleri hesaba katılmadan bu günlerin ardından gelen 3 iş günü içinde bildirim yapılması gerektiğini unutmamak önemlidir.
Örnek: 21.09.2023 tarihinde işyerinde kaygan zeminde düşerek bir kolunu kıran sigortalının iş kazası bildirim süresi 24.09.2023 tarihine kadar, saat 23:59’a kadar yapması gerekmektedir.
Örnek: 19.09.2023 (Cumartesi günü) iş çıkışı ayağını kıran sigortalının iş kazası bildirim süresi, 23.09.2019 Çarşamba gününe denk geldiği için, bu tarihe kadar, gece saat 23.59’a kadar yapılabilir.
Örnek: Lojistik işiyle uğraşan bir firma çalışanı, işveren tarafından 18.09.2013 tarihinde Ankara’dan Kayseri’ye mal götürmesi için görevlendirilir. Mal teslimi ve bir gün dinlenme süresi sonrasında, işyerine dönmesi için tanınan süre 3 gündür. Ancak şoför, belirtilen süre içinde işyerine dönmezse işveren, aracın 19.09.2023 tarihinde kaza yaptığını 22.09.2023 tarihinde öğrenir. Bu durumda, işveren kaza bildirimini, kazanın olduğu 19.09.2023 tarihi değil, olayı öğrendiği tarih olan 22.09.2023 tarihini baz alarak, 24.09.2019 tarihine kadar, saat 23.59’a kadar yapmak zorundadır. Bu örnekte istisnai olarak, kazanın öğrenildiği tarihten sonraki 3 iş günü ibaresi aksine “iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlar” ibaresi temel alınmıştır.
5510 Sayılı Kanun’un 4. maddesinin (a) bendi ile 5. maddesinde sayılan ve uluslararası sefer yapan kara, deniz ve hava ulaştırma araçlarında çalışan veya işleriyle ilgili olarak bu araçlarda bulunan sigortalıların iş kazası bildirim süreleri, aracın Türkiye’ye döndüğü günü takip eden ilk iş gününden itibaren işlemeye başlar ve dönüş tarihinin tespitinde kara ulaştırma araçlarının sınır kapılarından Türkiye’ye girişi, deniz ulaştırma araçlarının ilk Türk limanına girişi, hava ulaştırma araçlarının ilk Türk havaalanına inişi tarihi esas alınır. Herhangi bir nedenle bahsi geçen araç Türkiye’ye gelememişse, sigortalının sınır kapısından geçiş tarihi esas alınır.
Örnek: Avrupa ülkelerine nakliye işi yapan bir firma, şoför olarak çalışan sigortalının Yunanistan’da 14.09.2023 tarihinde geçirdiği kazada yaralanmasının ardından birkaç günlük tedavi süreci geçirdikten sonra 22.09.2023 tarihinde yurda giriş yapmışsa, iş kazası bildirim süresi 25.09.2023 tarihine kadar, saat 23.59’a kadar yapılabilecektir.
5510 Sayılı Kanun’un 4. maddesinin (b) bendi kapsamındaki sigortalılar açısından iş kazası, kazanın meydana geldiği tarihten itibaren bir aylık süreyi geçmemek şartıyla, bildirim yapmaya engel halin ortadan kalktığı günü takip eden günden başlanarak sigortalı tarafından 3 iş günü içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmesi gerekmektedir.
Örnek: 24.09.2023 tarihinde iş kazası geçiren ve bu tarihte tedavi altına alınan 4-b sigortalısının 04.10.2023 tarihinde taburcu olması sebebiyle bildirime engel durumu ortadan kalkmıştır. Sigortalının Kuruma iş kazası ve meslek hastalığı bildirim formunu en geç 07.10.2013 tarihine kadar vermesi gerekmektedir.
Sonuç
İş kazalarının işverenler tarafından geç bildirilmesi veya bildirimin hatalı yapılması durumunda, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin (a) bendi kapsamındaki sigortalıların iş kazası geçirmeleri halinde yukarıda açıklanan sürelerde işveren tarafından bildirim yapılmaması durumunda, bildirimin Kurum’a yapıldığı tarihe kadar sigortalıya ödenen geçici iş göremezlik ödeneğinin Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından işverenden tahsil edilmesi için gerekli işlemler yapılacaktır. Kanun’un 4. maddesinin (b) bendi kapsamında sigortalı olanların iş kazası geçirmeleri ve süresinde bildirilmemesi durumunda, bildirim tarihine kadar geçen süre için geçici iş göremezlik ödeneği kendilerine ödenmeyecek, sadece bildirim tarihinden sonraki sürelere ait geçici iş göremezlik ödeneği ödenecektir. Bildirim tarihinden önceki süreler için verilen bir ödenek olması durumunda, sigortalıdan 5510 sayılı Kanun’un 96. maddesi gereği tahsil edilmekte olduğu unutulmamalıdır.