İçerik Başlıkları
Kıdem Tazminatı Nedir?
Kıdem tazminatı, bir işçinin işverene bağlılığı, sadakati ve emeği karşılığı geçen sürelerin toplamına denk gelen tazminat hakkıdır. 1475 sayılı İş Kanununun 14.maddesinde gösterilen Kıdem esasına bağlı özel bir tazminat türüdür. En az bir yıl aynı işyerinde çalışmakta olan işçinin, belirli şartlar oluştuğunda, işten ayrılırken aldığı toplu ödeme tutarıdır. Kıdem Tazminatı hesaplanırken, işçinin en son ay aldığı ücretin brüt tutarı alınır. İşçiye, işyerinde geçirdiği her bir yıl için 1 aylık brüt ücret tutarında ödeme yapılır ve bu ödemeden sadece damga vergisi kesilir.
İşçinin İşten Kendisi Ayrılması Durumunda Kıdem Tazminatına Hak Kazanma Şartları
1-İşçinin haklı nedenlerle derhal fesih hakkını kullanması
Bu durum 4857 sayılı Kanun’un 24. md. Yer alan;
I- Sağlık sebepleri
II- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri ile
III- Zorlayıcı sebeplerdir.
- İşçinin işveren tarafından “Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Haller”başlıklı 4857/25/ II. Madde dışında işten çıkarılmış olması,
- Muvazzaf askerlik görevi dolayısıyla işten ayrılmış olması,
- İşçinin kendi isteği ile işten ayrılmamış olması,
- Bir işyerinde bir yıldan fazla çalışmış olması,
- Bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla iş akdinin feshedilmesi
- Kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile iş akdini feshetmesi,
- İşçinin ölümü ,(burada işçinin ölümü halinde kıdem tazminatı mirasçılarına ödenir)
- Kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı hakkın kazanımı tarihinden itibaren Borçlar Kanunu açısından 10 yıllık zamanaşımına tabidir.(B.K. 125. md)
- 3600 prim ödeme günü ve 15 yıl sigortalılık süresi olanlar,
- İşçinin iş sözleşmesi yapılırken çalışma şartları, ücret, işin niteliği vb. konularda işveren tarafından yanıltılmış olması,
- İşçinin ücretinin zamanında ve tam ödenmemesi,
İlk sigortalı olduğu tarihten itibaren:
- 15 yıl geçen,
- Bu süre içinde en az 3.600 gün prim ödeyen, sigortalılar, emeklilik için aranan yaş, prim günü ve sigortalılık süresi koşullarından, yaş dışındakileri yerine getirdiklerinde, son çalıştıkları işyerinden (en az bir yıl çalışmış olmak koşuluyla)
kıdem tazminatını alabilirler.
II- İşçinin İstifa Etmesi Durumunda Kıdem Tazminatı Hesaplama
İşçinin ortada haklı bir sebep yokken işten ayrılması durumunda, kıdem tazminatı alması söz konusu değildir. Ancak bu durumun 3 istisnası bulunmaktadır.
- Evlenen kadın işçi, evlendikten sonra 1 yıl içerisinde kendi isteğiyle ayrılması durumunda
- Zorunlu askerlik görevi gelen işçinin muvazzaf askerlik görevi nedeniyle işten ayrılması durumunda
- İlk sigorta girişinden bu yana 15 yıl geçmiş olan toplam sigorta günü en az 3600 gün olan işçinin emekliliği hak ettiğine dair SGK dan alacağı bir yazıyı işletmeye vererek işten ayrılması halinde,
kıdem tazminatına hak kazanacaktır.
III- Kıdem Tazminatı Hesaplama ve Hesaplanırken Dikkate Alınacak Ödemeler
Kıdem tazminatı, bir işçinin çalışma süresince geçen her bir yıl için, giydirilmiş son brüt ücretinin otuz günlük tutarıdır. Ay içinde alınan normal ücret ve işçiye sağlanan diğer menfaatlerden oluşmaktadır.
Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır?
İşçinin çalıştığı her 1 yıl için son 30 günlük brüt ücreti tutarındadır. Bu hesaplamada yıl kesirleri de dikkate alınır. İşçinin giriş ve çıkış tarihleri tespit edilir. Kaç yıl çalışmış ise en son aldığı brüt ücret ile çalıştığı yıl çarpılır. Daha sonra yıldan arta kalan ayları güne çevrilir ve son brüt ücret 365 e bölünmek suretiyle günlük ücreti bulunur. Son aşamada ise güne çevrilen çalışma süreleri ile günlük ücreti çarpılarak hesaplanan rakamlar toplanır.
Hesaplanan kıdem tazminatı tavanı aşamaz. (07/2023 dönemi ve sonrası için geçerli olan kıdem tazminatı tavanı 23.489,83 TL’dir.). Bu tutar üzerinden sadece damga vergisi kesintisi yapılır. (D.V. kanunu 2023 için kesinti oranı: % 0,759)
Ödenen kıdem tazminatı işverenin inisiyatifi gereğince tavanı aşıyorsa Gelir Vergisi kesintisi de yapılır.
Normal ücret, 4857 sayılı İş kanunun 32. md. Belirtilen ücrettir.
İşçiye sağlana diğer menfaatler ise; işçiye asıl ücretinin dışında, toplu iş sözleşmeleri veya kanunlarla sağlanan ayni ve nakdi haklardan devamlılık arz eden ve ödenmesi bir şarta bağlı olmayan ödemelerdir. Bu ödemeler de aşağıda sıralanmıştır:
Kıdem Tazminatı Hesaplamada Dikkate Alınacak Ödemeler
1- Çıplak ücret,
2- Yemek yardımı,
3- Kasa tazminatı,
4- Gıda yardımı ,
5- Yakacak yardımı,
6- Eğitim yardımı,
7- Konut yardımı,
8- Giyecek yardımı,
9- Erzak yardımı,
10- Sosyal yardım niteliğindeki ayakkabı ya da bedeli,
11- Unvan tazminatı,
12- Aile yardımı,
13- Çocuk zammı,
14- Temettü,
15- Havlu ve sabun yardımı (işyerinde kullanılacak ise tazminat hesabında dikkate alınmaz),
16- Taşıt yardımı,
17- Yıpranma tazminatı,
18- Kalifiye-Nitelik zammı,
19- Sağlık yardımı,
20- Mali sorumluluk tazminatı,
21- Devamlı ödenen primler.
Kıdem Tazminatı Hesaplama 2023 Örnek
İşe Başlama: 01/01/2022
İşten Ayrılma: 31/12/2023
Hesaplamaya Esas Gün: 396 gün (İşten ayrılma tarihi dahil edilmiştir)
Kıdem Tazminatına Esas Ücret: 12.000,00 TL
Kıdem Tazminatı Tutarı (Brüt): 13.019,18 TL
Damga Vergisi Kesintisi (%0,759): 98,82 TL
Ödenecek Kıdem Tazminatı (Net): 12.920,36 TL
İhbar Süresi: 28 gün
İhbar Tazminatına Esas Ücret: 12.000,00 TL
İhbar Tazminatı (Brüt): 11.200,00 TL
Gelir Vergisi Kesintisi: 1.680,00 TL
Damga Vergisi Kesintisi (%0,759): 85,01 TL
Ödenecek İhbar Tazminatı (Net): 9.434,99 TL
Toplam Tazminat (Brüt): 24.219,18 TL
Ödenecek Toplam Tazminat (Net): 22.355,35 TL