İçerik Başlıkları
Giriş
Belirsiz süreli iş sözleşmesi, taraflarca ihbar öneli tanınarak ya da ihbar tazminatı ödenerek her zaman sonlandırılabilir. Ancak, bu hakkın Medeni Kanun’un 2. maddesindeki dürüstlük ve objektif iyi niyet prensiplerine uygun olarak kullanılması önemlidir. Aksi takdirde, fesih hakkının kötüye kullanıldığı kabul edilir.
Bu makalenin odak noktası, 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesinde düzenlenen kötüniyet tazminatının yüksek mahkeme kararları bağlamında incelenmesidir.
Kötüniyet Tazminatı Nedir?
İşverenin belirsiz süreli iş sözleşmesini önel vererek, peşin para ödeyerek veya bu başvurulara başvurmadan feshetmesi durumunda, dürüstlük ve objektif iyi niyet kurallarına aykırı bir biçimde davranılmış olur. Bu durumda, fesih hakkını kötüye kullanan işveren, 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesi uyarınca bildirim sürelerinin üç katı tutarında tazminat ödemekle yükümlüdür. Bu tazminat, kötüniyet tazminatı olarak adlandırılır ve işçinin zarar görmesi şartına bağlı değildir.
Kötüniyet tazminatı, giydirilmiş son ücret üzerinden hesaplanır, ihbar ve kıdem tazminatında olduğu gibi.
Yüksek mahkeme kararlarına göre, toplu iş sözleşmesinde düzenlenen fesih bildirimi süresinin iki katı tutarındaki kötüniyet tazminatının geçerli olmadığı belirtilmiştir.
Kötüniyet tazminatı, 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 17/6. maddesi dışında, 854 Sayılı Deniz İş Kanunu’nun 16/D maddesinde ve 6098 Sayılı Borçlar Kanunu’nun 434. maddesinde de düzenlenmiştir.
Yargıtay’a göre, diğer kanunlardaki boşluklar, İş Kanunu ile doldurulacak, bu nedenle 5953 Sayılı Basın İşi Kanunu’nda düzenlenmeyen kötüniyet tazminatı konusunda İş Kanunu hükümleri uygulanacaktır.
Kötüniyet Tazminatı Şartları
Bir olayda kötüniyetli feshin olup olmadığının belirlenmesi, konuyla ilgili olarak açılan dava sürecinde hakimin görevidir. Kötü niyet tazminatı talebinde bulunan işçi, bunu ispatla yükümlüdür.
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesinin 6. fıkrasına göre, iş güvencesine tabi olmayan işçiler, iş sözleşmelerinin kötü niyetle feshedilmesi halinde bildirim süresinin üç katı tutarında kötüniyet tazminatına hak kazanır. İş güvencesi kapsamında olan işçiler, diğer koşullar gerçekleşse dahi bu haktan yararlanamazlar.
İş Akdi Feshi Hangi Durumlarda Kötüniyetli Sayılır?
Hangi olaylarda kötüniyetli fesih bulunduğu önceden belirlenemez. Bir olayda kötüniyetli bir fesih olup olmadığını belirlemek, dava sürecinde sunulan somut delilleri değerlendiren hakime aittir.
İşverenin iş sözleşmesini dürüstlük kurallarına aykırı şekilde feshettiği durumlarda kötüniyet tazminatı ödenmelidir. Örneğin, kadın işçinin evlenmesi sebebiyle iş sözleşmesinin feshi kötüniyetli bir fesih olarak değerlendirilmelidir.
Ayrıca, SGK primleri yatırmayan işverenin şikayet edilmesi sonucu iş sözleşmesinin feshi, hizmet süreleri Sosyal Güvenlik Kurumu’na eksik bildirilen işverenin şikayet edilmesi ve hizmet tespit davası açılması sonucu iş sözleşmesinin feshi ve kadın işçinin hamile olması sebebiyle işten çıkarılması da kötüniyetli fesih olarak kabul edilir.
Hangi Durumlarda Fesih Kötüniyetli Sayılmaz?
İşverenin işletmenin ekonomik, mali ve teknik gereklilikler gibi nedenlere dayanarak süreli fesih hakkını kullanması genellikle kötüye kullanma olarak değerlendirilmez. İş Kanunu’nun 25. maddesinde belirtilen haklı fesih nedenleri ağırlıklı olmasa da, işyerinin düzenli işleyişini engelleyen, uyumu bozan veya işçinin yetersizliği sebepleriyle iş akdinin süreli feshi dürüstlük kurallarına uygun kabul edilir.
Hamilelik nedeniyle işin verimliliği noktasında işverenin takdirine dayanan ve işverene fesih hakkı tanıyan hallerde, işverenin kötü niyetli davrandığı söylenemez.
Kötüniyet Tazminatında Zamanaşımı
4857 Sayılı İş Kanunu’nun Ek 3. maddesine göre, kötüniyet tazminatında zamanaşımı süresi 5 yıldır. Faiz oranı özel olarak belirtilmediği için, bu tazminat için hükmedilecek faiz yasal faizdir.
Kötüniyet Tazminatında Sigorta Primi ve Gelir Vergisi Kesintisi
4857 Sayılı İş Kanunu Ek Madde 3’te kötü niyet tazminatına açıkça yer verilmiştir. Bu tazminatı, iş sözleşmesinin sona ermesi nedeniyle ödendiğinden ve iş sonu tazminatı sayıldığından, sigorta primi ve gelir vergisinden muaf tutulmalıdır.
Sonuç
İşverenin belirsiz süreli iş sözleşmesini dürüstlük ve objektif iyi niyet kurallarına aykırı şekilde feshetmesi durumunda kötüniyetli bir fesih söz konusudur. Bu durumda, fesih hakkını kötüye kullanan işveren, 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 17/6. maddesi uyarınca bildirim sürelerinin üç katı tutarında kötü niyet tazminatı ödemelidir.
Bu tazminat, işçinin zarar görmesi şartına bağlı değildir. Kötü niyet tazminatı, giydirilmiş son ücret üzerinden hesaplanır. Belirli süreli iş sözleşmesiyle çalışanlar ve iş güvencesi kapsamındaki işçiler bu haktan yararlanamazlar.
