Kendilerine miras olarak anonim şirket hissesi kalan murisler, veraset ve intikal vergisi kanunun 10/d maddesi uyarınca; esham, borsada kayıtlı ise ölüm tarihine takaddüm eden üç yıl içindeki son muamele değeri ile değerler. Borsada kayıtlı değil ise veya kayıtlı olup da üç yıl içinde muamele görmemiş ise itibari değerle değerlemek zorundadırlar. Mükellefler tarafından V.i.V.K.’nun 10’ncu maddesinde esaslara göre beyan edilen matrahlar üzerinden idare, 15 gün içinde ilk tarhiyatı yapar ve intikal eden malların V.U.K.’na göre bulunacak değerlerini, nihai tarhiyatta ikmal eder. 16 seri numaralı Veraset ve intikal vergisi genel tebliğinin 1/2-d bölümünde de; Ticari sermayeye dahil olsun olmasın esham, (hisse senetleri) borsada kayıtlı ise ölüm tarihine takaddüm eden 3 yıl içindeki en son muamele değeri ile değerlenecektir. Borsa da kayıtlı değil ise veya kayıtlı olup da ölüm tarihine takaddüm eden 3 yıl içinde muamele görmmiş ise, ilk tarhiyatta itibari değerle, başka bir deyimle eshamın üzerinde yazan değerle değerlenecektir. Esham bilahare Vergi Usul Kanununa göre borsa rayici ile, borsada kayıtlı değil ise emsal bedeli ile değerlenecek ve bulunan bu değer nihai tarhiyatta esas olarak alınacağı, belirtilmiştir
Yukarıda yer alan kanun hükmü ve tebliğ açılamalarından da görüleceği üzere, miras olarak intikaleden anonim şirket hisseleri, mükellefler tarafından borsada kayıtlı ise borsada işlem gören değeri üzerinden, borsada kayıtlı değil ise itibari değeri üzerinden beyan edilecektir. Ülkemizde kurulmuş bulunan anonim şirketlerin çok büyük kısmı aile şirketi kimliğine sahip olup borsaya kayıtlı olan anonim şirket sayısı oldukça sınırlıdır. Öyleyse miras olarak kalan anonim şirket hisseleri, mükellefler tarafından itibari değerle beyan edilecektir. itibari değer ise payların üzerinde yazan değer olacaktır. Bu durumda uzun geçmişi olan anonim şirketlerin hisselerinin itibari değer ile değerlenmesi sonucunda ortaya çok büyük farklar çıkabilecektir. Öyle ki sermayesi 5 milyon TL olan bir anonim şirketin esas olarak özsermayesi 1 milyar TL olabilir, çünkü aktifte yer alan bir çok kıymet emsal bedelinin kat kat altında olabilir. Bu durumun tersi olarak şirket tüm sermayesini yitirecek şekilde zarar etmiş olabilir. Kanun koyucu bu durumu yapmış olduğu düzenlemeler ile öngörmüştür. Mükelleflerin itibari değerle değerlediği hisse senetlerini vergi usul kanununca bulunacak değerine nihai tarhiyatta ikmal etmekte ve hisselerin emsal bedeline yakın bir değere ulaşmaktadır. Aynı zamanda bu düzenleme kendi içerisinde de adaleti sağlamaktadır. Çünkü borsaya kayıtlı olan ve mirasçılara intikal eden anonim şirket hisseleri son üç yıl içindeki en son muamele değeri ile ilk tarhiyata esas alınmaktadır. Nihai tarhiyatta da aynı değer esas alınmaktadır. Borsa değeri esas olarak o şirketin o andaki emsal bedelini göstermektedir. Kanun koyucu borsaya kayıtlı olmayan anonim şirket hisselerinin mükellefler tarafından kolay beyan edilebilmesi için ilk tarhiyat için itibari değer ile değerlemesine olanak sağlamıştır. Ancak nihai tarhiyatta vergi usul kanununca bulunacak değerlere ikmal ettirilmesini öngörmektedir.
Borsaya kayıtlı olmayan hisse senetlerinin emsal bedeli yani intikal gününde satılması halinde emsaline göre haiz olacağı değer, takdir komisyonu tarafından, maliyet bedeli ve piyasa kıymetleri araştırılmak suretiyle yapılır. Hisse senedi değerlemesinde bu ölçülerin yeterli olmaması sebebiyle ilmi esaslara başvurulması ve değerlemenin buna göre bilanço, tasfiye veya kapitalizasyon değerlerinden birine veya bu değerlerin ortalamasına dayanılarak yapılması mümkündür. Uygulamada bilanço değerine itibar edilmektedir. Uygulamada karşılaşılan zorluk da, borsaya kayıtlı olmayan anonim şirket hisselerinin nihai değerlemesinde yaşanmaktadır. Ülkemizde anonim şirketlerin büyük kısmı borsaya kayıtlı değildir. Hisselerinin de değerlemelerinde (nihai tarhiyatta) emsal bedel esas olmak zorundadır. Ancak emsal bedelin tespiti her zaman kolay olmayıp her anonim şirket ortağının vefatı halinde, emsal bedelin tespit edilmesi de karışıklıklara yol açmaktadır. Bu husus ile ilgili olarak bazı yazarlar bu konu ile ilgili olarak inceleme yapılmaması gerektiğini savunmaktadırlar. Ancak bu savunmanın yasal dayanağı bulunmamakla birlikte haklılık payı bulunmaktadır. Her vefat olayında, emtianın, demirbaşların, borçların, alacakların, emsal bedelinin kısaca özsermayenin tespit edilmesi zordur. Bu konuda yapılacak bir düzenleme ile borsaya kayıtlı olmayan anonim şirket hisseleri miras yoluyla mirasçılara intikal ettiği vakit, nihai değerlemede sadece verilen son bilanço üzerinden tespit edilebilen özsermayenin intikal eden servet değeri olarak kabul edilmesi mükellef ve idare açısından en uygun yöntem olacaktır. Çünkü her anonim şirket ortağı vefat ettiğinde, özsermayenin, aktif ve pasif kalemlerin, emsal değerlerinin bulunarak tespit edilmesi büyük zorluklar doğuracaktır.
SONUÇ
Borsaya kayıtlı olmayan anonim şirket hisse senetlerinin miras yoluyla intikalinde, hisse senetlerinin emsal bedeli tespit edilirken, bir takım zorluklar ortaya çıkmaktadır. Bu zorlukların ortadan kaldırılması ve mirasçılar ile idarenin karşı karşıya gelmesinin önlenmesi için, anonim şirketin son bilançosu üzerinden tespit edilen özsermayenin intikal eden servet değeri olarak kabul edilmesi ve hisse senetlerinin emsal bedelinin bu rakam üzerinden hesaplanması en doğru ve en kolay yöntem olacaktır.
Kaynakça:
Ali Haydar YILDIRIM – Olcay KOLOTOĞLU, Miras Olarak Kalan Anonim Şirket Hisselerinin Değerlemesindeki Sorun, Vergi Sorunları Dergisi, Eylül 2001 Sayı 156
Bu sitede yer alan yazıların tüm hakları saklıdır. Ancak, yazar ve site kaynağı gösterilerek alıntılanabilir. Yazılar aynen yayımlanamaz.
Bu sitede, vergi ve vergileme ile ilişkili konularda şahsi görüş ve yorumlarımıza yer verilmektedir. Sitede yer verilen bilgi veya verileri kullanımınız sonucunda ortaya çıkabilecek her türlü risk tarafınıza aittir. fatiharas.com sitesi ve yazarın söz konusu kullanımdan dolayı, (ihmalkarlık kaynaklı olanlar da dahil olmak üzere) her türlü özel, dolaylı veya arızi zararlardan ve cezai tazminattan dolayı sorumlu tutulamaz.
