Şirket Hisse Devrinde Vergilendirme

Sermaye şirketlerinden olan anonim şirketlerde ve limited şirketlerde pay kavramı, şirketlerin en temel ve önemli unsurlarından birini oluşturur. Pay devri, hem şirketin ticari faaliyeti ve idaresi bakımından hem de mali durumu açısından önem taşır. Her iki şirket türünde de, şirketlerin farklı yapılarından dolayı belirli aşamalarda ve belirli usul ve esaslara göre paylar devredilebilir. Bu devirlerin sağlıklı bir şekilde gerçekleşmesi, şirketin istikrarını ve güvenilirliğini korumak için önemlidir. Bu yazımızda, şirket hisse devrinde vergilendirme konularında açıklamalar yapılacaktır.

Limited Şirket Hisse Devri

Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) limited şirketlerde pay devri için belirli aşamalar öngörülmüştür. İlk olarak, taraflar arasında pay devri sözleşmesinin varlığı gereklidir. Bu sözleşme, payın iradesiyle birlikte paya ilişkin yükümlülükleri ve ilgili hükümleri içerecek şekilde düzenlenmelidir. Kanunen, pay devri sözleşmesinin geçerlilik şartı olarak yazılı olma koşulu ve devir sözleşmesindeki imzaların noter tarafından onaylanması gerekir.

Geçerlilik şartlarına uygun şekilde hazırlanan devir sözleşmesi, varsa paydan kaynaklanan ek ödeme veya yan edim yükümlülüklerini, rekabet yasağı veya tüm ortakları kapsayacak şekilde yer alan önerilmeye muhatap olma, önalım, geri alım, alım hakları ve cezai koşulları içermelidir. Şirket sözleşmesinde aksi kararlaştırılabilecek olsa bile, payın devri genel kurulca onaylanmalıdır.

Limited şirketlerde pay devrinin yasaklanması veya pay devrinin zorlaştırılmasına ilişkin kurallar, esas sözleşme ile kuruluşta veya sonradan esas sözleşmede yer alabilir. Pay devrinin ağırlaştırılması veya yasaklanması durumunda, pay sahibi tarafından pay devredilemeyecekse, ortaklıktan çıkma hakkı kullanılabilir.

Limited ortaklıkta, pay devrinin geçerli olması için ticaret siciline şirket müdürleri tarafından bildirilmesi ve ilan edilmesi gerekmektedir. Tarafların, sözleşme gereği bu durumun tescil edilmesi için ticaret sicil müdürlüğüne bildirimde bulunmaları mümkündür. Ticaret sicil müdürlüğü, pay devrine ilişkin işlemleri gerçekleştirdikten sonra tescil ilanı yapacaktır. Limited şirketlerde pay devri işlemleri, pay defterine kaydedilir.

Limited Şirket Hisse Devrinde Vergi

Gelir Vergisi Yönünden Limited Şirket Hisse Devri 

Limited şirketlerde, hisse senedi veya ilmühaber çıkarılamadığı için, şirket hissesinin satışından kaynaklanan kazanç, değer artışı kazancı olarak gelir vergisine tabi tutulur (GVK mük. md. 80/4). Ortaklık hakkının veya hissesinin ne kadar süreyle elde tutulduğuna bakılmaksızın, elde edilen net kazancın istisna miktarını aşan kısmı vergilendirilir.

Bu kazancın hesaplanmasında, hissenin edinme bedeli (hisse senedi veya ilmühaber bastırılmamış anonim şirket hisselerinde olduğu gibi) endekslemeye tabi tutulur ve aynı istisna uygulanır.

Kurumlar Vergisi Yönünden Limited Şirket Hisse Devri

5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5/1-e maddesine göre, iştirak hisselerinin belirli koşullar dahilinde elden çıkarılmasından elde edilen kazancın %75’i istisna edilir. Kanunda belirtilen istisna şartları şunlardır:

• İştirak hissesinin iki tam yıl boyunca kurumun aktifinde yer alması gereklidir.
• İstisna, satışın gerçekleştirildiği dönemde uygulanır.
• Kazancın istisna kapsamında değerlendirilen kısmı, satışın yapıldığı yılı izleyen beşinci yıl sonuna kadar pasifte özel bir fon hesabında tutulmalıdır.
• Satış bedelinin, satışın yapıldığı yılı izleyen ikinci takvim yılının sonuna kadar tahsil edilmiş olması gereklidir.

Yukarıdaki şartlar sağlandığında, limited şirket hissesinin elden çıkarılmasından doğan kazancın %75’i kurumlar vergisinden istisna edilir.

KDV Yönünden Limited Şirket Hisse Devri 

Gerçek kişilerin paylarını devretmeleri KDV’ye tabi değildir. Ancak, şahsi ticari faaliyetler kapsamında gerçekleştirilen pay devirleri veya teslimleri KDV’ye tabi tutulur.

Kurumların aktifinde bulunan limited şirket paylarının satışı da KDV’ye tabidir. Ancak, kanunun 17/4-r maddesi uyarınca, kurumların aktifinde en az iki tam yıl süreyle tutulan iştirak hisselerinin bu sürenin ardından satılması durumunda KDV’den istisna tutulurlar.

Limited şirket pay devri sözleşmeleri, damga vergisi ve harçtan muaftır.

Anonim Şirket Hisse Devri

Anonim şirketlerde, hamiline yazılı ve nama yazılı olmak üzere iki çeşit hisse senedi bulunmaktadır. Bir hisse senedine bağlı olmayan paylar ise senede bağlanmamış (çıplak) pay olarak adlandırılır. Hamiline yazılı hisse senetleri serbestçe devredilebilir ve devri zilyetliğin değişimiyle gerçekleşir. Ancak, 7262 sayılı Kanun ve Türk Ticaret Kanunu’nda yapılan değişikliklerle, hamiline yazılı hisse senetlerinin basımı ve devriyle ilgili yeni düzenlemeler getirilmiştir. Bu düzenlemeler, suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanının engellenmesi amacıyla yapılmış olup, pay devirlerinde bildirim yükümlülüklerini ve bu yükümlülüklere uyulmaması halinde uygulanacak idari para cezalarını içermektedir.

Nama yazılı hisse senetlerinin devri, ciro veya alacağın temliki hükümleri çerçevesinde gerçekleşebilir. Nama yazılı hisse senetlerinin devrinde, devralanın pay defterine kaydedilmesi gerekir. Bu kayıt, hem açıklayıcı nitelik taşır hem de devralanın payı resmi olarak devraldığını bildirmesi açısından önemlidir. Kanunen bu kaydın yapılması zorunludur ve devralanın pay devriyle ilgili resmi olarak tanınması için gereklidir.

Nama yazılı hisse senetlerinin devrinde bağlam kurallarının TTK’nın 491. maddesindeki düzenlemede belirtildiği şekilde yer alması, nama yazılı payların bedeli tamamen ödenmemiş olması durumundan şirket onayı ile devrin yapılabileceği düzenlenmiştir.

Senede bağlanmamış (çıplak) paylar, alacağın temliki hükümlerine göre devredilebilir. Bu durumda, devir işlemi için yazılı bir sözleşmenin bulunması gerekmektedir. Yazılı şeklin sağlanması, geçerlilik için gerekli olan şekil şartını oluşturur.

Anonim şirketlerde pay devri, Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve diğer özel kanunlarla, şirketin esas sözleşmesi ve taraflar arasında yapılan sözleşmelerle kısıtlanabilir.

Anonim Şirket Hisse Devrinde Vergi

Gelir ve Kurumlar Vergisi Yönünden Anonim Şirket Hisse Devri 

Borsada İşlem Gören Hisse Senetlerinin Devrinde Vergilendirme

• Tam mükellef gerçek kişilerin hisse senetlerinin alım satımından elde ettikleri kazançlar Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 67. maddesi kapsamında stopaj oranı %0 olarak belirlenmiştir. Ancak, menkul kıymet yatırım ortaklıklarına ait hisse senetleri alım satım kazançları %10 oranında stopaja tabidir. Bu hisse senetleri, 1 yıldan fazla süreyle elde tutulursa stopaja tabi olmaz. Stopaj uygulandığı durumlarda, beyan edilmez ve stopaj nihai vergidir.
• Dar mükellef gerçek kişiler için de hisse senetlerinin alım satım kazançlarına ilişkin stopaj oranı %0 olarak belirlenmiştir. Ancak, menkul kıymet yatırım ortaklıklarına ait hisse senetleri alım satım kazançları %10 oranında stopaja tabidir. Bu durumda da, hisse senetleri 1 yıldan fazla süreyle elde tutulursa stopaja tabi olmaz. Stopaj, nihai vergidir ve beyan edilmez.
• Tam mükellef kurumlar için hisse senetlerinin alım satımından elde edilen kazançlar da Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 67. maddesi kapsamında stopaj oranı %0 olarak belirlenmiştir. Ancak, menkul kıymet yatırım ortaklıklarına ait hisse senetleri alım satım kazançları sermaye şirketleri için %0, diğer kurumsal yatırımcılar için %10 oranında stopaja tabidir. Bu durumda da, hisse senetleri 1 yıldan fazla süreyle elde tutulursa stopaja tabi olmaz. Stopaj, beyan edilmesi gereken yıllık beyanname üzerinden mahsup edilebilir.
• Dar mükellef kurumlar için de hisse senetlerinin alım satım kazançları Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 67. maddesi kapsamında stopaj oranı %0 olarak belirlenmiştir. Ancak, menkul kıymet yatırım ortaklıklarına ait hisse senetleri alım satım kazançları sermaye şirketleri için %0, diğer kurumsal yatırımcılar için %10 oranında stopaja tabidir. Bu durumda da, hisse senetleri 1 yıldan fazla süreyle elde tutulursa stopaja tabi olmaz. Stopaj nihai vergidir ve beyan edilmez.

Borsada İşlem Görmeyen Hisse Senetlerinin Devrinde Vergilendirme

• Tam mükellef gerçek kişilerin elde ettikleri hisse senedi alım satım kazançları Gelir Vergisi Kanunu’nun genel vergileme hükümlerine göre beyan edilir. Safi kazancın hesaplanmasında, iktisap bedeli, elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere ÜFE artış oranının %10 veya üzerinde olması şartıyla ÜFE artış oranıyla endekslenebilir. Alım satım zararları, alım satım karlarına mahsup edilir ve diğer alım satım kazançlarıyla birlikte beyan edilir.
• Gerçek kişilere ait hisse senetleri veya ilmühaberlerin edinim tarihinden itibaren 2 yıl içerisinde elden çıkartılması durumunda elde edilen kazanç gelir vergisine tabidir. Ancak, edinim tarihinden 2 yıl sonra yapılan hisse satışları Gelir Vergisine tabi değildir. Bu durumda, hisse senetlerinin edinim tarihinden itibaren 2 yıl içinde elden çıkarılmasıyla elde edilen kazançlar vergilendirilirken, 2 yıldan sonra yapılan satışlar vergilendirme kapsamında değildir. Gerçek kişinin, hisse senedi veya geçici ilmühaber bastırılmamış bir Anonim Şirket hissesini satışı herhangi bir süre ayrımı olmaksızın, ne zaman satılırsa satılsın Değer Artış Kazancı olarak gelir vergisine tabidir.
• Limited şirketlerin anonim şirkete dönüşmeleri durumunda, hisse senetlerinin iktisap tarihi olarak hisse senetlerinin basım tarihinin esas alındığı bilinmelidir. Dolayısıyla, nev’i değişikliği sonrasında şirketlerin hisse senetlerini bir an önce bastırmaları önemlidir. Bu, hisse senetlerinin devri durumunda vergilemenin önüne geçebilecektir. Bu nedenle, şirketlerin hisse senetlerini basma sürecini ihmal etmemeleri ve gerekli düzenlemeleri yapmaları önemlidir.
• Dar mükellef gerçek kişilerin hisse senedi alım satım kazançları da Gelir Vergisi Kanunu’nun genel hükümlerine göre beyan edilir. Safi kazancın hesaplanmasında, iktisap bedeli, elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere ÜFE artış oranının %10 veya üzerinde olması şartıyla ÜFE artış oranıyla endekslenebilir. Alım satım zararları, alım satım karlarına mahsup edilir ve diğer alım satım kazançlarıyla birlikte beyan edilir. Hisse senetleri 2 yıldan fazla süreyle elde tutulursa elde edilen kazançlar gelir vergisinden istisnadır.
• Tam mükellef kurumlar için hisse senedi alım satım kazançları stopaja tabi değildir ve kurum kazancına dahil edilir. Kurumlar Vergisi Kanunu’nda belirtilen şartlar sağlandığında, kazancın %75’i kurumlar vergisinden istisna olabilir.
• Dar mükellef kurumlar için hisse senedi alım satım kazançları da stopaja tabi değildir. Ancak, kurumlar vergisine tabi tutulur ve 15 gün içinde özel beyanname ile beyan edilir. Kurumlar vergisi sonrası kalan tutar %10 oranında kar dağıtımı stopajına tabi olabilir. Kur farkından doğan kazançlar vergiye tabi değildir ve alış bedeli elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere ÜFE artış oranıyla endekslenebilir.

KDV Yönünden Anonim Şirket Hisse Devri 

KDV yönünden  Limited şirket için yazımızda yapılan açıklamalar Anonim Şirketler içinde geçerlidir. Gerçek kişilerin anonim şirket hisselerini devretmeleri KDV’ye tabi değildir. Ancak, şahsi ticari faaliyetler kapsamında gerçekleştirilen pay devirleri veya teslimleri KDV’ye tabi tutulur.

Kurumların aktifinde bulunan anonim şirket paylarının satışı da KDV’ye tabidir. Ancak, kanunun 17/4-r maddesi uyarınca, kurumların aktifinde en az iki tam yıl süreyle tutulan iştirak hisselerinin bu sürenin ardından satılması durumunda KDV’den istisna tutulurlar.

Anonim şirket pay devri sözleşmeleri, damga vergisi ve harçtan muaftır.

Sonuç- Şirket Hisse Devrinde Vergilendirme

Hisse devri işlemleri, anonim şirketlerde ve limited şirketlerde ticari faaliyetlerin yönetimi ve mali durumları açısından kritik bir öneme sahiptir. Bu devirlerin sağlıklı bir şekilde gerçekleşmesi, şirketlerin istikrarını ve güvenilirliğini korumak için hayati önem taşır.

Limited şirket hisse devri sürecinde, Türk Ticaret Kanunu’nda belirtilen aşamalar takip edilmelidir. Pay devri sözleşmesi, yazılı olarak hazırlanmalı ve noter tarafından onaylanmalıdır. Ayrıca, pay devri genel kurul tarafından onaylanmalıdır. Limited şirket hisse devrinde vergilendirme açısından, gelir vergisi ve kurumlar vergisi yönünden farklı uygulamalar söz konusudur.

Gelir vergisi açısından, hisse senetlerinin satışından kaynaklanan kazançlar değer artışı kazancı olarak vergilendirilir. Kurumlar vergisi açısından ise, iştirak hisselerinin elden çıkarılmasından elde edilen kazançların %75’lik kısmı belirli şartlar altında istisna tutulabilir.

Anonim şirketlerde hisse devri sürecinde, hem hamiline yazılı hem de nama yazılı hisse senetleri devredilebilir. Bu devirlerin vergilendirilmesinde ise, gelir ve kurumlar vergisi yönünden farklı uygulamalar mevcuttur. Gerçek kişilerin anonim şirket hisselerini devretmeleri genellikle KDV’ye tabi değildir. Ancak kurumların aktifinde bulunan payların satışı KDV’ye tabi olup, belli şartlar altında KDV’den istisna da olabilir.

Anonim ve limited şirket hisse devri işlemleri, damga vergisi ve harçtan muaf tutulur. Bu çerçevede, hisse devri işlemlerinde vergisel yükümlülüklerin dikkatlice takip edilmesi ve uygun şekilde yerine getirilmesi önemlidir.