Vergi Hatası ve Düzeltme Yolları

Vergi Hatası ve Düzeltme Yolları

213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 20. maddesi uyarınca, Vergi dairesi tarafından verginin tarhı, kanunlarda belirtilen matrah ve nispetler üzerinden hesaplanarak vergi alacağının miktarıyla tespit edilir.

İkmalen, re’sen ve idarece tarh edilen vergiler, ilgili kişilere ihbarname ile bildirilir. Farklı türdeki vergiler için ayrı ihbarname kullanılır. Vergi ve ceza ihbarnamelerinin içeriği, Vergi Usul Kanunu’nun 35 ve 366. maddelerinde belirtilmiştir. Vergi ihbarnamelerinde takdir komisyonunun kararı ile tarh edilen vergilere dair karar, re’sen takdiri gerektiren inceleme raporu eklenir. Ceza ihbarnamelerinde ise, cezayı gerektiren olayın tespitine dair tutanak ve inceleme raporu eklenir.

Mükelleflerin, tarh edilen vergi ve kesilen cezalara karşı çeşitli yasal hakları ve başvuru yolları bulunmaktadır:

1. Vergi ve cezanın itirazsız ödenmesi
2. Vergi hatasının düzeltilmesi talebi
3. Cezalarda indirim talep etme
4. Uzlaşma
5. Dava açma

Vergi hatalarının düzeltilmesine dair hükümler, Vergi Usul Kanunu’nun 116 ila 126. maddeleri arasında yer alır. Vergi hatası, vergiye müteallik hesaplarda veya vergilendirmede yapılan hatalar sonucunda haksız yere fazla veya eksik vergi istenmesi veya alınmasıdır.

Vergi Hatası Nedir?

VUK Madde 116 uyarınca vergi hatası, vergiye mütaallik hesaplarda veya vergilendirmede yapılan hatalar yüzünden haksız yere fazla veya eksik vergi istenmesi veya alınmasıdır.

Vergi hataları; hesap hataları ve vergilendirme hataları olmak üzere iki ana grupta incelenir.

Düzeltme, vergi hatalarının idari bir işlemle ortadan kaldırılmasıdır ve yalnızca bir vergi hatası tespit edildiğinde gerçekleştirilebilir.

Hesap Hataları Nelerdir?

Hesap hataları VUK’un 117. maddesinde 3 alt başlık altında ifade edilmiştir. Bunlar; matrah hatası, vergi miktarında hata ve verginin mükerrer olmasıdır. 

Matrah Hatası

Matrah hataları, vergilendirme sürecinde kullanılan beyanname, tahakkuk fişi, ihbarname, tekalif cetveli ve kararlarda matrahla ilgili rakamların veya indirimlerin eksik veya fazla gösterilmesi veya yanlış hesaplanması durumlarını ifade eder.

Hesaplanan Vergi Miktarında Hata

Vergi miktarındaki hatalar ise, vergi oranları ve tarifelerinin yanlış uygulanması, mahsup işlemlerinin yapılmaması veya yanlış yapılması, belirtilen vesikalarda verginin eksik veya fazla hesaplanması veya yanlış gösterilmesi durumlarını kapsar.

İcra dairelerinin ihalelerinde KDV oranının %1 yerine %18 olarak uygulanması da Ankara Bölge İdare Mahkemesince açık vergilendirme hatası olarak değerlendirilmiştir. (Ankara BİM 2 VDD K:2020/51)

Verginin Mükerrer Olması

Verginin mükerrer olması durumu, aynı vergi yasasının bir vergilendirme dönemi için aynı matrah üzerinden birden fazla kez vergi talep edilmesi veya alınması anlamına gelir.

Vergilendirme Hataları Nelerdir?

Vergilendirme hataları VUK’un 118. maddesinde 4 alt başlık altında ifade edilmiştir. Bunlar; mükellefin şahsında hata, mükellefiyette hata, mevzuda hata ve vergilendirme veya muafiyet döneminde hatadır. 

Mükellefin şahsında hata

Bir verginin asıl borçlusu yerine başka bir kişiden istenmesi veya alınmasıdır.

Mükellefiyette hata

Açık olarak vergiye tabi olmayan veya vergiden muaf bulunan kimselerden vergi istenmesi veya alınmasıdır;

Mevzuda hata

Açık olarak vergi mevzuuna girmeyen veya vergiden müstesna bulunan gelir, servet, madde, kıymet, evrak ve işlemler üzerinden vergi istenmesi veya alınmasıdır.

Vergilendirme veya muafiyet döneminde hata

Aranan verginin ilgili bulunduğu vergilendirme döneminin yanlış gösterilmiş veya süre itibariyle eksik veya fazla hesaplanmış olmasıdır.

Vergi Hatasını Tespit Etme Yöntemleri

Vergi hatalarının tespit edilme yöntemleri şunlardır:

1. İlgili memurun hatayı bulması veya görmesi
2. Üst memurların yaptıkları incelemeler neticesinde hatanın tespiti
3. Teftiş sırasında meydana çıkarılması
4. Vergi incelemesi sırasında meydana çıkarılması
5. Mükellefin müracaatı

Açık ve mutlak vergi hataları, idarece re’sen düzeltilir ve bu durumda düzeltmeye karşı dava açma hakkı saklıdır.

Vergi Hatası Nasıl Düzeltilir?

Vergi dairelerince tahsil edilen gelir, kurumlar, damga vergisi ile kdv ve ötv gibi vergilerde yapılmış olan hatalar için vergi dairesine düzeltme başvurusu yapılması gerekir. Gümrük vergileri, yazımızda anlatmış olduğumuz konunun dışındadır.

Emlak vergisinde yapılan hatalar içinse ilgili belediyeye düzeltme başvurusu yapılmalıdır.

Bu başvurular posta yoluyla da yapılabilir. Vergi dairesi memuru düzeltme talebini inceleyerek, düzeltme merciine gönderir. Düzeltme mercii talebi uygun bulursa, düzeltmenin yapılmasını emreder. Uygun bulmazsa, düzeltme isteyene yazılı olarak bildirir.

Vergi mahkemesi, bölge idare mahkemesi ve Danıştay kararları da dahil olmak üzere, vergi hatalarının yargı kararları kesinleşmiş olsa bile, Vergi Usul Kanunu’nun düzeltme hükümleri dahilinde düzeltilebilir. Ancak bu düzeltilme için yargı mercileri tarafından bir karar verilmemiş olması şarttır.

Nakden veya mahsuben tahsil edilen, ancak fazla veya yersiz olduğu belirlenen vergilerin iadesi ve mahsup işlemleri, Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen usul ve esaslara göre yapılır.

Düzeltme istemi vergi dairesi tarafından açıkça reddedilir veya 30 gün içinde cevaplanmayarak zımnen reddedilmiş sayılırsa, üst makama şikayet başvurusu yapılmalıdır.

Vergi dairesinin ret işlemine karşı şikayet başvurusu Gelir İdaresi Başkanlığına yapılmaktadır.

Şikayet başvurusu da açıkça reddedilir veya 30 gün içinde cevaplanmayarak zımnen reddedilmiş sayılırsa, 30 gün içinde vergi mahkemesinde dava açılması gerekir.

Açılacak davalarda amme alacaklarına uygulanan gecikme zammı oranında faiz talep edilebilir. Ancak Mahkemeler ilgili davalarda genellikle tecil faizi oranında hesaplanan faiz tutarı ile birlikte verginin iadesine karar vermektedir.

Düzeltme Zamanaşımı Kaç Yıldır?

Vergi hatalarında düzeltme zamanaşımı hak düşürücü süredir. Beş yıllık genel zamanaşımı süresi dolduktan sonra meydana çıkan vergi hataları düzeltilmez. Ancak bu süre, verginin tarh ve tebliğ edildiği tarihe göre bir yıldan az olamaz.

Bu süre vergiyi doğuran olayın doğduğu takvim yılını izleyen yılın başından başlamak üzere 5 yıldır. Örneğin 2019 yılında doğan bir vergiye ilişkin vergi hatası en geç 2024 yılına kadar düzeltilebilir.

Vergi Hatası Kapsamı Dışında Kalan Durumlar: Hukuki Uyuşmazlıklar

Vergi hatası kavramının dışında, belirli konularda düzeltme işlemine başvurulamamaktadır Bu tür konular, tartışmaya konu olduğunda genellikle yargı organında karara bağlanır. Bu tür uyuşmazlıklara doktrinde “hukuki uyuşmazlık” denir.

Hukuki uyuşmazlıklar, vergi hatasından farklı olarak, vergi alacaklısı ile vergi borçlusu arasında hukuken tartışma konusu yapılabilen konularda ortaya çıkar. Taraflardan biri işlemin hatalı olduğunu iddia ederken, diğer taraf işlemin kanun hükümleri çerçevesinde doğru olduğunu savunur. Bu tür tartışmalar, maddi olayın açık olmayan yönlerinden, yasa hükümlerinin yazım şeklinden, maddi olayın karmaşık doğasından, teknik detaylardan, vergilendirme yöntemlerinden, tebliğ şekillerinden, vergi borcunun zamanaşımına uğrayıp uğramadığı gibi konulardan kaynaklanır.

Bu tür uyuşmazlıklar ayrıca içtihada mütehammil hususlar, yorum konusu hususlar veya yorum uyuşmazlıkları olarak da adlandırılabilir. Danıştay kararlarına göre, hukuki uyuşmazlıklar, vergi idaresi ile mükellef arasında kolaylıkla görülebilecek ve düzeltilebilecek özellikte değildir. Vergi hataları daha açık ve kolay tespit edilebilirken, hukuki uyuşmazlıklar yoruma ve tartışmaya açık niteliktedir.

Vergi hatası ile hukuki uyuşmazlık arasındaki ayrımın önemi, uyuşmazlığın doğru bir şekilde nitelendirilmesi ve bu doğrultuda tespitin yapılması, ayrıca mükellefin mağdur olmaması açısından da önemlidir. Vergi hatalarında düzeltme yolu tercih edilebilirken, uyuşmazlık hukuki nitelikte ise yargı yoluna başvurulmalıdır. Yanlış bir tespit, mükellefin savunma hakkını kullanmasında sorunlara yol açabilir.

Ayrıca, Maliye Bakanlığı’na şikayet yoluyla başvuruda bulunulurken, uyuşmazlığın vergi hatası mı yoksa hukuki uyuşmazlık mı olduğu önemli bir husustur.

Vergi Hatasında Hukuki Uyuşmazlık ile İlgili Danıştay Kararları

Danıştay; damga vergisi istisnası konusunda kanunda açıkça sayılan döviz kazandırıcı faaliyet kapsamında olduğu ve tebliğle buna ilave şartların getirilmesinin hukuka uygun olmadığı, dolayısıyla hata-düzeltme başvurusunun reddi değerlendirilirken tebliğde getirilen ilave şartlar dikkate alınmadığında açıkça hukuka aykırılığın varlığına hükmetmiştir. (Danıştay VDDK K:2021/183)

Danıştay 9. Dairesi “Arsa Satışı Karşılığı Gelir Paylaşım İşi” kapsamında yapılacak işe ilişkin olarak gayrimenkul yatırım ortaklığının yaptığı bu işin münhasıran gayrimenkul portföylerine ilişkin alım satım sözleşmeleri kapsamında olduğu açık olduğundan burada açık bir vergilendirme hatası bulunduğuna hükmetmiştir (Danıştay 9. Dairesi K:2021/4335)

Danıştay 9. Dairesi bir başka kararında; da üretim lisansına sahip tüzel kişilere sağlanan damga vergisi istisnasına ilişkin üretime geçme şartının bulunmadığı gerekçesiyle yersiz ödenen damga vergisini iadesinin hata-düzeltme kapsamında olduğuna hükmetmiştir. (Danıştay 9. Dairesi K:2018/6159)

Danıştay 4. Dairesi, çalışanlara ücret, ödenek, tazminat veya başka adlar altında yapılan ödemelerin ücret olduğu, yapılan ödemelerin olay tarihi itibarıyla ancak 4857 sayılı İş Kanunu’nda tanımlanan tazminatlardan biri veya mahkeme kararına dayalı işe iade edilmeme tazminatı olması halinde gelir vergisinden müstesna tutulabileceği; bu haliyle davacıya “hizmet ödülü” adı altında yapılan ödemenin ücret niteliği taşıdığı ve uyuşmazlığa konu durumun hukuki ihtilaf niteliğinde olduğu açık olup, dolayısıyla davacı tarafından ileri sürülen iddialar ancak ilgili vergi kesintisine karşı süresi içerisinde açılacak bir davada dikkate alınabileceğine hükmetmiştir. (Danıştay 4. Dairesi K:2022/2540)

Sonuç

Maliye Bakanlığı, vergi sistemimizde hata üzerinden vergi alınmaması prensibini benimsemiş ve vergi hatalarının düzeltilmesine imkan tanımıştır. Bu kapsamda, vergi mevzuuna girmeyen, vergiden muaf olan veya aynı vergilendirme dönemi için mükerrer tarhiyat yapılan durumlar düzeltilir. Vergi dairesinin düzeltme işlemini yerine getirmemesi veya sürüncemede bırakması durumunda Vergi Mahkemeleri nezdinde dava açarak, fazla ödenen verginin tecil faiziyle birlikte iadesini alabilmek mümkündür.