Gözetim Uygulaması Gümrük Vergisi İadesi Nasıl Alınır?

İthalatçılar için “gözetim uygulaması” (referans kıymet), sıklıkla mali bir açmaza dönüşmektedir. Eşyanızın gerçek fatura bedeli, devletin belirlediği gözetim kıymetinin altında kaldığında, gümrük idaresi sizden bu daha yüksek kıymet üzerinden vergi beyan etmenizi ister. Sonuç? Ödemediğiniz bir bedelin gümrük vergisini (ve KDV’sini) ödemek zorunda kalırsınız.

Peki, bu fazladan ödenen parayı geri alabilir misiniz?

Sektörde birçok kişi, Gümrük Kanunu Madde 211’deki “Geri Verme” yolunu denese de, bu yol artık bir “tuzak” niteliğindedir. Ancak, bu makalede inceleyeceğimiz güncel emsal mahkeme kararları, doğru yasal strateji ile gözetim uygulaması gümrük vergisi iadesi almanın kesin bir yolunu gösteriyor: Madde 242 ve İhtirazi Kayıt.

Madde 211 “Geri Verme” Yolu Neden Kapandı?

Yakın zamana kadar, fazla ödenen vergiler için Gümrük Kanunu’nun 211. maddesine (Geri Verme) başvuruluyordu. Ancak, özellikle 7333 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik sonrası, bu kapı gözetim uygulamaları için fiilen kapandı.

Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu’nun 2025/16 Karar (Esas No: 2025/15) sayılı emsal kararı bu durumu netleştiriyor. Danıştay özetle diyor ki:

“Eğer ithalatçı, gözetim kıymetine ulaşmak için kendi beyanıyla (örneğin ‘yurt dışı gider’ kalemine ekleme yaparak) kıymeti yükselttiyse, daha sonra ‘Ben hata yaptım’ veya ‘Kanuna aykırıydı’ diyerek Madde 211 kapsamında geri verme talep edemez.”

Bu karar, Madde 211’i gözetim iadeleri için riskli ve sonuç alınamaz bir yola dönüştürmüştür.

Gümrük Kanunu Madde 242 ve “İhtirazi Kayıt” Yöntemi

Peki, doğru yol nedir? Cevap, elimizdeki diğer iki emsal kararda saklı: İstanbul 5. Vergi Mahkemesi’nin 2025 tarihli kararları.

Bu kararlar, gözetim uygulaması gümrük vergisi iadesi için izlenmesi gereken stratejiyi adım adım ortaya koymaktadır. Bu stratejinin temeli “ihtirazi kayıt”tır.

İhtirazi Kayıt Nedir?

İhtirazi kayıt; bir beyanda bulunurken (gümrük beyannamesi gibi), bu beyanı idarenin zorlamasıyla veya baskısıyla yaptığınızı, yasal haklarınızı saklı tuttuğunuzu ve bu işleme karşı dava açma hakkınızı koruduğunuzu belirten resmi bir şerhtir.

Mahkeme Kararları Ne Diyor?

İstanbul 5. Vergi Mahkemesi, 2025 yılında vermiş olduğu bazı kararlarda aynı sonuca varmıştır:

1. İhtirazi Kayıt Geçerlidir: Davacı (ithalatçı), gümrük beyannamesini verirken gözetim kıymetine uymak zorunda kalmış, ancak BİLGE sistemine “ihtirazi kayıt” şerhini düşmüştür.
2. Madde 242 Yolu Açılmıştır: İhtirazi kayıtla beyanname verildiği için, bu bir “itiraz” sürecidir, “geri verme” (Madde 211) değil. İthalatçı, Gümrük Kanunu Madde 242 kapsamında sürece itiraz etmiştir.
3. Gözetim Kıymeti, Gerçek Kıymetin Yerini Tutmaz: Mahkeme, “hayatın olağan akışına” ve Gümrük Kıymeti Anlaşması’na (GATT) atıfta bulunarak, ithalatçının sunduğu gerçek fatura, banka dekontu gibi belgelerle ispatladığı gerçek satış bedelinin esas alınması gerektiğine hükmetmiştir.
4. Sonuç: İade Kararı: Gözetim kıymeti ile gerçek fatura bedeli arasındaki fark üzerinden alınan gümrük vergisi ve KDV’nin, tahsil tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davacıya iadesine karar verilmiştir.

 Gözetim Uygulaması Gümrük Vergisi İadesi İçin Yapılacak İşlemler

Bu emsal kararlar ışığında, gözetim nedeniyle fazla ödediğiniz vergileri geri almak için izlemeniz gereken 3 adımlık yol haritası:

Adım 1: Beyanname Aşamasında “İhtirazi Kayıt” Koyun

Eşyanız gözetim altındaysa ve gümrük idaresi sizden kıymeti yükseltmenizi istiyorsa, beyannamenin tescili sırasında mutlaka “ihtirazi kayıt” şerhini (BİLGE sisteminde ilgili alanlara) ekleyin. Bu, dava açma hakkınızı koruyan en kritik adımdır.

Adım 2: Gümrük Kanunu Madde 242 Kapsamında İtiraz Edin

Beyanname tescil edilip vergileri (ihtirazi kayıtla) ödedikten sonra, Gümrük Kanunu Madde 242’de belirtilen süreler içinde (genellikle tebliğden itibaren 30 gün) Gümrük Bölge Müdürlüğü’ne hitaben resmi bir itiraz dilekçesi verin. Bu dilekçede, ihtirazi kayıtla ödeme yaptığınızı ve fazla ödemenin iadesini talep ettiğinizi belirtin.

Adım 3: İtirazın Reddi Halinde Vergi Mahkemesi’nde Dava Açın

İdarenin itirazınızı reddetmesi (veya 30 gün içinde cevap vermeyerek zımnen reddetmesi) üzerine, 30 gün içinde yetkili Vergi Mahkemesi’nde dava açın. Bu davada, MMT kararlarında olduğu gibi gerçek fatura bedelinizi ispatlayan belgeleri ve Danıştay’ın Madde 211’i kapattığını, tek yolun Madde 242 olduğunu belirten argümanları sunun.

Sıkça Sorulan Sorular

S: İhtirazi kayıt koymadan gümrük vergisi iadesi alabilir miyim?

C: Gözetim uygulaması özelinde, güncel Danıştay kararına (2025/16) göre bu neredeyse imkansızdır. İhtirazi kayıt koymazsanız, beyan ettiğiniz kıymeti “kabul etmiş” sayılırsınız ve Madde 211’e takılırsınız.

S: Bu yöntemle KDV iadesi de alınabilir mi?

C: Evet. İstanbul 5. Vergi Mahkemesi kararları, hem fazladan alınan gümrük vergisinin hem de bu vergiye bağlı olarak fazladan ödenen Katma Değer Vergisi’nin (KDV) yasal faiziyle birlikte iadesine karar vermiştir.

S: Gözetim uygulaması gümrük vergisi iadesi süreci ne kadar sürer?

C: İdari itiraz ve mahkeme süreci (istinaf dahil) davanın seyrine göre değişmekle birlikte 1-2 yıl sürebilir. Ancak doğru strateji ile başarı oranı, emsal kararlarla kanıtlandığı üzere, çok yüksektir.

Sonuç: Gözetim Kıymeti Kader Değildir, Doğru Yolu İzleyin

Gözetim uygulaması nedeniyle katlanmak zorunda kaldığınız ek mali yük bir kader değildir. Ancak, hakkınızı ararken yanlış yola sapmak (Madde 211), hem zaman hem de para kaybetmenize neden olabilir.

Elinizdeki Danıştay ve Vergi Mahkemesi kararları, gözetim uygulaması gümrük vergisi iadesi için tek bir geçerli strateji olduğunu net bir şekilde ortaya koymaktadır: İhtirazi Kayıt + Madde 242 İtirazı + Vergi Mahkemesi.

İthalat işlemlerinizde hak kaybı yaşamamak ve fazla ödediğiniz vergileri faiziyle geri almak için bu kanıtlanmış hukuki yolu izleyin.