Karşıt İnceleme Yapılmadan, Varsayımla Kayıt Dışı Hasılat Tespiti Hukuksuzdur

Emsal Danıştay Kararı: Karşıt İnceleme Yapılmadan, Varsayımla Kayıt Dışı Hasılat Tespiti Hukuksuzdur! (VDDK 2025/310)

Vergi incelemeleri, her mükellef için stresli bir süreçtir. Özellikle hizmet sektöründe faaliyet gösteriyorsanız, “kayıt dışı hasılat” iddiasıyla karşılaşma riskiniz her zaman mevcuttur. Peki, vergi dairesi somut deliller yerine, sektör ortalamaları veya varsayımlar üzerinden size vergi ve ceza tarh edebilir mi? İşte bu sorunun cevabını netleştiren çok önemli bir karar, Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu’ndan (VDDK) geldi. Kurul, karşıt inceleme olmaksızın varsayıma dayalı vergi tarhiyatı yapılamayacağına hükmederek mükellefleri koruyan kritik bir emsal karara (E: 2023/463, K: 2025/310) imza attı.

Bu makalede, bu önemli kararın detaylarını, hangi gerekçelerle alındığını ve mükellefler için ne anlama geldiğini detaylıca ele alacağız.

Uyuşmazlığın Kaynağı: Ortalama Proje Bedeli ile Kayıt Dışı Hasılat Tespiti

Danıştay kararına konu olan olayda, doğalgaz tesisatı projelendirme hizmeti veren bir mükellef (davacı) hakkında vergi incelemesi başlatıldı. İnceleme sürecinde yaşananlar şöyle gelişti:

1. İdarenin Tespiti: Vergi dairesi, ilgili gaz dağıtım şirketinden (… Gaz Dağıtım A.Ş.) davacının 2011 yılında 1398 adet proje sunduğu bilgisini aldı.
2. Mükellefin Beyanı: Davacı ise aynı yıl için 931 adet proje karşılığında 77.235,56 TL hasılat beyan etmişti.
3. Varsayıma Dayalı Tarhiyat: Vergi inceleme elemanı, aradaki farkı (467 proje) ve beyan edilen projeleri “Görüş ve Öneri Raporu”nda belirtilen ortalama 150,00 TL proje bedeli üzerinden yeniden hesapladı.
4. Sonuç: Toplam hasılatın (1398 x 150 TL) 209.700 TL olması gerektiği varsayılarak, eksik beyan edilen kısım “kayıt dışı hasılat” kabul edildi ve mükellefe re’sen gelir vergisi, geçici vergi ve bir kat vergi ziyaı cezası kesildi.

Hukuki Süreç: Mahkemeden Kurula Giden “Eksik İnceleme” Tartışması

Kesilen cezalara karşı açılan davada, mahkemeler arasında ciddi bir görüş ayrılığı yaşandı.

1. Vergi Mahkemesi: “Varsayıma Dayalı Tarhiyat Hukuksuzdur”

İlk derece mahkemesi olan Vergi Mahkemesi, davayı mükellef lehine kabul etti. Mahkemenin gerekçesi çok netti:

• Müşteriler nezdinde hiçbir karşıt inceleme yapılmamıştır.
• Onaya sunulan 1398 projenin tamamının hizmete dönüştüğü ve her birinin 150 TL’ye yapıldığı varsayılmıştır.
• Bu nedenle, eksik inceleme ve varsayıma dayalı olarak yapılan tarhiyatta hukuka uygunluk yoktur.

2. Danıştay 4. Dairesi: “İnceleme Yeterlidir” (Bozma Kararı)

Davalı idarenin (Defterdarlık) temyiz başvurusu üzerine dosya Danıştay 4. Dairesi’ne gitti. Daire, Vergi Mahkemesi’nin kararını bozdu. Gerekçesi ise; mükelleflerin çalışan sayıları ile onaylanan proje adetlerinin karşılaştırılması ve ortalama tutarın 150 TL olarak belirlenmesinin tarhiyat için yeterli olduğu yönündeydi.

3. Bölge İdare Mahkemesi: “Israr Ediyoruz, İnceleme Eksik” (Israr Kararı)

Dosya, bozma kararı sonrası Bölge İdare Mahkemesi’ne (BİM) döndü. BİM Vergi Dava Dairesi, ilk kararındaki “eksik inceleme ve varsayım” gerekçesinde ısrar ederek tarhiyatın iptal edilmesi yönündeki kararını korudu.

Nihai Karar: Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu (VDDK) Son Noktayı Koydu

Bölge İdare Mahkemesi’nin ısrar kararı üzerine dosya, bu tür uyuşmazlıklardaki en üst merci olan Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu’na (VDDK) geldi.

Kurul, Tetkik Hâkiminin “istemin reddi” yönündeki düşüncesine de uyarak, temyiz istemini reddetti ve Bölge İdare Mahkemesi’nin ISRAR KARARINI ONADI.

Karar Sonucu: (Danıştay VDDK E: 2023/463, K: 2025/310) Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu, varsayıma ve ortalama bedellere dayanarak, müşteriler nezdinde karşıt inceleme yapılmadan tespit edilen kayıt dışı hasılat iddiasını ve bu yolla yapılan vergi tarhiyatını hukuka uygun bulmamıştır.

Bu Emsal Karar Mükellefler İçin Ne Anlama Geliyor?

Bu karar, özellikle serbest meslek erbabı, mühendisler, danışmanlar ve proje bazlı çalışan tüm hizmet işletmeleri için hayati önem taşımaktadır.

1. Varsayımla Vergi Tarh Edilemez: Vergi idaresi, “bu sektörde ortalama fiyat budur” veya “onaya sunduğun her proje faturalanmıştır” gibi varsayımlarla hareket edemez.
2. Karşıt İnceleme Şarttır: Kayıt dışı hasılat iddiası varsa, idarenin bu hizmeti alan müşteriler nezdinde (karşıt inceleme yaparak) bu hizmetlerin gerçekten verilip verilmediğini ve bedellerini somut olarak kanıtlaması gerekir.
3. İspat Yükü İdarededir: Bir gelirin kayıt dışı bırakıldığını ispatlama yükümlülüğü vergi dairesindedir. Mükellefin “kayıt dışı bırakmadığını” değil, idarenin “kayıt dışı bıraktığını” net delillerle ortaya koyması gerekir.
4. Eksik İnceleme, İptal Sebebidir: Vergi inceleme raporları, yeterli araştırma ve somut tespitler içermiyorsa, bu “eksik inceleme” olarak kabul edilir ve tarhiyatın iptal edilmesine yol açar.

Sonuç: Vergi İncelemelerinde Haklarınızı Bilin!

Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu’nun 2025/310 sayılı bu kararı, vergi hukukunda “delil serbestisi” ilkesinin idare lehine sınırsız bir varsayım hakkı tanımadığını açıkça ortaya koymuştur. Eğer bir vergi incelemesinde benzer bir durumla karşılaşırsanız, yani somut deliller yerine ortalama fiyatlar veya varsayımlar üzerinden hakkınızda bir rapor düzenlenirse, bu kararı emsal göstererek itiraz ve dava haklarınızı kullanabilirsiniz.

KARARIN TAM METNİ İÇİN TIKLAYINIZ