Kayıt Dışı Hasılat Vergilendirmesi

Vergi Dairesi, banka hesaplarınızı, kasa kayıtlarınızı veya fiili satışlarınızı inceleyerek beyan etmediğiniz gelirler tespit etti mi? “Kayıt dışı hasılat” iddiasıyla re’sen tarh edilen vergiler ve kesilen cezalar, birçok mükellefin en büyük endişesidir. Ancak vergi idaresinin bu yetkisi sınırsız değildir. Danıştay, son yıllarda verdiği istikrarlı ve güncel kararlarla, idarenin varsayıma dayalı, soyut ve delilsiz vergilendirme yapmasının önüne geçerek mükellefler için sağlam bir hukuki zırh oluşturmuştur.

Bu kapsamlı analizde, kayıt dışı hasılat vergilendirmesine dair en kritik Danıştay kararlarını (2025 itibarıyla en güncel olanlar dahil) mercek altına alıyoruz. Bu yazı, vergi cezası iptali için hangi argümanları kullanabileceğinizi, bir vergi incelemesinde nelere dikkat etmeniz gerektiğini ve Danıştay’ın “somut delil” şartını nasıl yorumladığını anlamanız için hazırlandı.

Kayıt Dışı Hasılat Nedir ve Hangi Durumlar Risk Taşır?

En basit tanımıyla kayıt dışı hasılat, bir işletmenin ticari faaliyetleri sonucu elde ettiği geliri yasal defter ve belgelerine hiç veya eksik kaydetmesiyle vergi matrahının dışında bırakmasıdır.

Yaygın Olarak Karşılaşılan Kayıt Dışı Hasılat Durumları:

• Banka Hesaplarına Gelen Şüpheli Para Transferleri: Şirket veya şahıs hesaplarına kaynağı ticari kazanç olduğu düşünülen ancak faturalandırılmamış para girişleri.
• Kasa Fazlalığı: Muhasebe kayıtlarındaki kasa mevcudu ile fiili kasa sayımı arasında mükellef aleyhine çıkan ve kaynağı açıklanamayan farklar.
• Fiili ve Kaydi Envanter Farklılıkları: İşletmedeki mal mevcudunun kayıtlardan fazla olması (belgesiz mal alışı ve satışı şüphesi).
• Otomasyon Sistemi ve Yazar Kasa Verileri: Akaryakıt istasyonları, restoranlar gibi işletmelerde otomasyon verileri ile beyan edilen satışlar arasındaki negatif farklar.
• Düşük Bedelli Fatura Düzenleme: Gerçek satış bedelinin altında fatura kesilerek aradaki farkın beyan dışı bırakılması.

Vergi idaresi, bu gibi durumları 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) 30. Maddesi uyarınca re’sen tarhiyat sebebi sayarak vergi ve cezai işlem başlatır.

Danıştay’ın Kırmızı Çizgisi: Somut Delil ve İspat Yükümlülüğü

Danıştay kararlarının temel felsefesi şudur: İspat yükümlülüğü genellikle iddiayı ortaya atan vergi idaresine aittir. İdare, bir gelirin kayıt dışı bırakıldığını soyut varsayımlarla değil, somut, şüpheye yer bırakmayan ve hukuka uygun delillerle kanıtlamak zorundadır. İşte bu ilkenin farklı durumlara yansıdığı emsal kararlar:

Emsal Niteliğindeki Güncel Danıştay Kararları (2025 İtibarıyla)

Karar Analizleri: Mükellef Lehine Argümanlar

1. Banka Hesabı Hareketleri ve Para Transferleri (E:2023/656, K:2025/303)

Bu karar, banka hesapları incelenen mükellefler için hayati önemdedir. Vergi inceleme elemanı, hesaba yatan bir paranın kaynağını sormadan ve mükellefin defter kayıtlarındaki izini sürmeden (örneğin, başka bir hesaptan yapılan virman, alınan borç, sermaye avansı) bunu doğrudan hasılat olarak kabul edemez.

Alıntı: “…’100. Kasa Hesabı’ndan ‘102. Bankalar Hesabı’na transfer edilen paranın beyan dışı bırakılan hizmet ifasına yönelik olduğu hususunda davacının defter ve belgeleri üzerinde yeterli bir inceleme ve araştırma yapılmadığı…”

Savunma Argümanı: Banka hesabına gelen paranın ticari bir hasılat olmadığını, örneğin bir yakından alınan borç, şahsi bir ödeme veya şirket hesapları arası bir virman olduğunu dekont, sözleşme veya muhasebe kayıtlarıyla ispatlayarak tarhiyata itiraz edebilirsiniz.

2. Kasa Fazlalığı ve Faiz Geliri Varsayımı (E:2023/341, K:2025/260)

İdare, kasada normalin üzerinde nakit bulunmasını “bu para atıl durmaz, mutlaka birine borç verilip faiz geliri elde ediliyordur” şeklinde yorumlayamaz.

Alıntı: “Salt kasada fazla nakit bulundurmanın iktisadi ve ticari icaplara uygun olmadığı gerekçesiyle faiz geliri elde edildiği sonucuna varılamayacağı…”

Savunma Argümanı: Kasadaki nakdin planlanan bir yatırım, ödeme veya ticari gereklilik için tutulduğunu izah edebilir, paranın kimseye borç verilmediğini belirterek idarenin somut bir delil (borç sözleşmesi, faiz tahsilatı vb.) sunmasını talep edebilirsiniz.

3. Takdir Komisyonu Kararlarının Keyfiliği (E:2019/1700, K:2021/940)

Takdir komisyonları, “piyasa rayici budur” gibi genel ve soyut ifadelerle matrah belirleyemez. Hangi emsalleri incelediğini, nasıl bir araştırma yaptığını kararına dayanak olarak göstermek zorundadır.

Alıntı: “…takdir komisyonunun genel nitelikte soyut ve matbu ifadelerden hareket ederek matrah takdir ettiği görüldüğünden takdir komisyonuna dayanılarak yapılan cezalı tarhiyatta hukuka uygunluk görülmemiştir.”

Savunma Argümanı: Takdir komisyonu kararının hangi somut verilere dayandığının açıklanmasını talep edebilir, eksik veya hatalı bir incelemeye dayanıyorsa kararın iptali için dava açabilirsiniz.

Kayıt Dışı Hasılat Hakkında Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

S: Banka hesabıma gelen her para gelir sayılır mı?

C: Hayır. Danıştay kararlarına göre, paranın ticari bir faaliyetten kaynaklanan hasılat olduğu vergi idaresince somut olarak ispatlanmalıdır. Borç, hediye, sermaye ödemesi gibi durumlar hasılat değildir ve ispatlandığı takdirde vergilendirilemez.

S: Vergi dairesi inceleme raporundaki her tespiti doğru kabul etmek zorunda mıyım?

C: Hayır. Vergi inceleme raporu, idarenin tek taraflı görüşünü yansıtan bir iddia metnidir. Bu rapordaki varsayımsal, hatalı veya eksik tespitlere karşı vergi mahkemesinde dava açma hakkınız bulunmaktadır.

S: “Pişmanlıkla beyan” yapsam cezalardan kurtulur muyum?

C: Vergi incelemesi başlamadan veya konu takdir komisyonuna sevk edilmeden önce, VUK Madde 371’deki şartları taşıyarak pişmanlıkla beyanname verirseniz vergi ziyaı cezasından kurtulabilirsiniz. Ancak bu yolun avantaj ve dezavantajları için mutlaka bir uzmana danışın.

Sonuç:

Görüldüğü üzere Danıştay, kayıt dışı hasılat vergilendirmesinde idarenin keyfi ve varsayıma dayalı uygulamalarına karşı güçlü bir denetim mekanizması görevi görmektedir. Somut delil, kapsamlı araştırma ve ispat yükümlülüğü gibi temel hukuk ilkelerini ön planda tutan bu kararlar, haksız tarhiyatlarla karşılaşan mükellefler için en önemli hukuki dayanaktır.

Eğer kayıt dışı hasılat iddiasıyla karşı karşıyaysanız, umutsuzluğa kapılmayın. Hukuki haklarınızı korumak ve haksız bir tarhiyatı iptal ettirmek için, sürecin en başında bir vergi hukuku uzmanından profesyonel destek almanız kritik öneme sahiptir.