Norm Fazlası Öğretmenlerin Resen Ataması: Haklarınız Nelerdir ve İptal Davası Nasıl Açılır?

Okulunuzda norm kadro fazlası olarak belirlendiniz ve şimdi idarenin sizi isteğiniz dışında, belki de çok daha uzak bir okula atamasından mı endişe ediyorsunuz? Bu durum, binlerce öğretmenin her yıl karşılaştığı karmaşık ve stresli bir süreçtir. Ancak unutmayın, bu süreçte yalnız değilsiniz ve idarenin yetkileri sınırsız değildir. Peki, norm fazlası öğretmenin resen (zorunlu) atanması hukuka uygun mudur? Hangi durumlarda bu atama kararına itiraz edebilir ve dava açabilirsiniz? Bu kapsamlı yazıda, haklarınızı, atama sürecinin tüm adımlarını, idarenin yetkisinin sınırlarını ve hukuki olarak atabileceğiniz adımları emsal yargı kararları ışığında detaylı bir şekilde ele alıyoruz.

1. Norm Fazlası Öğretmen Nedir ve Nasıl Belirlenir?

Öncelikle “norm kadro fazlası” olmanın bir performans düşüklüğü veya yetersizlik olmadığını anlamak önemlidir. Bu durum, tamamen okullardaki öğrenci sayısı, ders yükü gibi idari ve yapısal değişikliklerden kaynaklanır. Bir okulda, belirli bir branşta olması gerekenden daha fazla öğretmen bulunduğunda, bu öğretmenlerden biri norm fazlası olarak belirlenir.

Bu belirleme işlemi keyfi yapılamaz ve net kriterlere bağlıdır :   

• Kadrolu Öğretmenler İçin: Aynı branşta birden fazla öğretmen varsa, hizmet puanı en düşük olan öğretmen norm fazlası olur. Puanların eşitliği durumunda ise öğretmenlikteki hizmet süresi daha az olan esas alınır.   
• Sözleşmeli Öğretmenler İçin: Öncelik sözleşmeli öğretmenlerdedir. Birden fazla sözleşmeli öğretmen varsa, atamaya esas puanı (mülakat puanı) düşük olan, eşitlik halinde ise KPSS puanı düşük olan öğretmen norm fazlası olarak tespit edilir.   

Okul idaresi, bu tespiti size yazılı olarak tebliğ etmek zorundadır. Bu tebligat, hukuki süreci başlatmanız için ilk adımdır. Hizmet puanınızın doğru hesaplandığından emin olmalısınız, çünkü en küçük bir hata bile tüm süreci etkileyebilir.   

İdare, sizi doğrudan “resen atıyorum” diyerek başka bir okula gönderemez. Mevzuat, öğretmene öncelik tanıyan kademeli bir süreç öngörür. Resen atama, ancak bu aşamalar tüketildikten sonra başvurulabilecek en son çaredir. MEB’in 2024/57 sayılı genelgesi bu süreci net bir hiyerarşiye bağlamıştır :   

1. İlçe İçi İsteğe Bağlı Atama: İlk olarak, görev yaptığınız ilçe içindeki boş norm kadrolar için tercih hakkınız doğar. Atamalar, başvuranlar arasında hizmet puanı üstünlüğüne göre yapılır.   
2. İlçe İçi Resen Atama: Tercih yapmazsanız veya tercihlerinize yerleşemezseniz ve ilçede hala boşluk varsa, idare hizmet puanı en az olandan başlayarak ilçe içinde resen atama yapar.   
3. İl Geneli İsteğe Bağlı Atama: İlçe içinde atamanız gerçekleşmezse, bu kez il genelindeki tüm boş norm kadrolar için yeniden tercih hakkı verilir.   
4. İl Geneli Resen Atama: Bu aşamada da atanamazsanız veya tercih yapmazsanız, idare yine hizmet puanı en az olandan başlayarak il genelinde boş bir kadroya sizi resen atar.   

Bu hiyerarşi, sizin en temel güvencenizdir. Eğer idare bu adımlardan birini atlarsa (örneğin size tercih hakkı sunmazsa veya tüm boş okulları ilana çıkmazsa), yapacağı resen atama işlemi doğrudan hukuka aykırı hale gelir ve bu durum, açılacak bir iptal davası için en güçlü deliliniz olur.

3. Resen Atama Hukuka Aykırı Olabilir mi? İdarenin Yetkisinin Sınırları

Atama süreci usulüne uygun işletilmiş olsa bile, yapılan atama her zaman hukuka uygun olmayabilir. İdarenin sizi hangi okula atayacağı konusundaki kararı “takdir yetkisi” kapsamındadır; ancak bu yetki keyfiyet anlamına gelmez. Hukuk devleti ilkesi gereği, idarenin takdir yetkisi de belirli ilkelerle sınırlıdır.   

Kamu Yararı ve Hizmet Gereği İlkesi

İdare, yaptığı her atamayı “eğitim hizmetlerinin aksamaması” gibi kamu yararı gerekçelerine dayandırmak zorundadır. Ancak bu ilke, idareye sınırsız bir güç vermez. Eğer idare, sizi evinize veya mevcut okulunuza yakın bir okula atayarak da kamu yararını sağlayabilecekken, sizi çok daha uzak bir okula atıyorsa, bu işlemin amacı sorgulanır hale gelir. Danıştay kararlarına göre, atama işleminin tek amacı kamu yararı olmalıdır; cezalandırma, kişisel husumet veya idari kolaycılık gibi gizli amaçlar taşıyan işlemler hukuka aykırıdır.   

Ölçülülük İlkesi ve “Uzak Okula Atama” Sorunu

Sorunuzun özünü oluşturan “daha uzak bir okula atanma” durumu, doğrudan ölçülülük ilkesinin ihlali anlamına gelebilir. Bu ilke, idarenin amacına ulaşırken kullandığı aracın orantılı olmasını gerektirir. Yani, idare daha az mağduriyet yaratacak bir çözüm varken, en ağır olanını seçemez.

Örneğin, Şanlıurfa 2. İdare Mahkemesi, norm fazlası bir öğretmenin 80 kilometre uzaklıktaki bir okula resen atanmasını ölçülülük ilkesine aykırı bularak iptal etmiştir. Mahkeme, bu atamanın öğretmenin ailevi ve sosyal düzenini orantısız bir şekilde bozduğuna karar vermiştir. Bu karar, sizin durumunuz için de önemli bir emsal teşkil edebilir.   

Aile Birliği ve Mazeret Durumlarının Korunması

Anayasa ile güvence altına alınan aile birliğinin korunması ilkesi, idarenin takdir yetkisini sınırlayan en önemli faktörlerden biridir. Eş durumu, sağlık, öğrenim veya engellilik gibi yasal bir mazeretiniz varsa, idare resen atama aşamasında dahi bu durumu gözetmekle yükümlüdür. Ankara 12. İdare Mahkemesi, eş durumu mazereti olan bir öğretmenin  tercih hakkı bile tanınmadan resen atanmasını hukuka aykırı bularak iptal etmiştir. Genel kanı ve yerleşik uygulamalar, özür durumu olan öğretmenlerin, özrünün bulunduğu ilçe dışına resen atanamayacağı yönündedir.   

4. Hakkınızı Nasıl Ararsınız? İptal Davası ve Yürütmenin Durdurulması

Hukuka aykırı olduğunu düşündüğünüz bir resen atama kararına karşı en etkili yol, idare mahkemesinde iptal davası açmaktır.

İptal Davası Açma Süreci

• Dava Açma Süresi: Atama kararının size tebliğ edildiği tarihi izleyen günden itibaren 60 gündür. Bu süre hak düşürücüdür, yani kaçırırsanız dava açma hakkınızı kaybedersiniz.   
• Yetkili Mahkeme: Davayı, atama işlemini yapan idarenin (genellikle Valiliğin) bulunduğu yerdeki İdare Mahkemesi’nde açmalısınız.   

Yürütmenin Durdurulması (YD) Talebinin Önemi

Dava açmanız, atama işlemini otomatik olarak durdurmaz. Dava sonuçlanana kadar yeni okulunuzda göreve başlamak zorunda kalmamanız için dava dilekçenizde mutlaka “yürütmenin durdurulması” (YD) talep etmelisiniz. Mahkemenin YD kararı verebilmesi için iki şartın bir arada olduğuna kanaat getirmesi gerekir :   

1. Telafisi Güç Zararların Doğması: Atama nedeniyle taşınmak, ailenizin düzenini bozmak, çocuklarınızın okulunu değiştirmek gibi durumlar bu kapsama girer.   
2. İşlemin Açıkça Hukuka Aykırı Olması: Dilekçenizdeki iddiaların (usul hatası, ölçülülük ilkesine aykırılık vb.) mahkemece ciddi bulunmasıdır.   

Mahkeme YD kararı verirse, idare 30 gün içinde bu kararı uygulayarak atamayı durdurmak ve sizi eski statünüze iade etmek zorundadır. Bu karar, davanın lehinize sonuçlanma ihtimalinin yüksek olduğunun da bir göstergesidir.   

Dava Dilekçesinde Öne Çıkarılması Gerekenler

• Usul Hatası: Tercih hakkınızın kısıtlandığını veya atama hiyerarşisine uyulmadığını belirtin.   
• Ölçülülük İlkesinin İhlali: Daha yakın bir okul varken neden en uzak okula atandığınızı somut verilerle (km, ulaşım zorlukları vb.) açıklayın.   
• Mazeret Durumunun Göz Ardı Edilmesi: Eş, sağlık gibi yasal mazeretlerinizin dikkate alınmadığını ve aile birliğinizin bozulduğunu vurgulayın.   
• Takdir Yetkisinin Kötüye Kullanımı: Atamanın amacının kamu yararı değil, idari kolaycılık veya başka bir amaç olduğunu savunun.   

Dava Reddedilirse: Atama işlemi hukuka uygun kabul edilir. Bu karara karşı Bölge İdare Mahkemesi’ne istinaf başvurusunda bulunabilirsiniz.

Sonuç

Norm kadro fazlası olarak resen ve uzak bir okula atanmanız, kaderiniz değildir. Bu idari işlem, sıkı kurallara ve hukukun temel ilkelerine tabidir. Haklarınızı korumak için şu adımları izleyebilirsiniz:

1. Tüm Belgelerinizi Hazırlayın: Atama kararı, tebellüğ belgesi, hizmet puanı dökümü ve mazeret belgeleriniz elinizin altında olsun.
2. 60 Günlük Süreyi Asla Kaçırmayın: Kararın size tebliğ edildiği andan itibaren süreniz işler.
3. Profesyonel Hukuki Destek Alın: İdare hukuku ve eğitim personelinin atama davalarında uzman bir avukat, dava sürecini doğru yönetmenizi ve haklarınızı en etkili şekilde savunmanızı sağlar.
4. Dilekçenizde Yürütmenin Durdurulmasını Mutlaka Talep Edin: Bu, dava sonuçlanana kadar mağduriyet yaşamanızı önleyecek en kritik adımdır.