Tiny House Yasal mı? Tekerlekli Evler, İmar Kanunu ve Emsal Yargı Kararları

Tiny House Yasal mı? Tekerlekli Evler, İmar Kanunu ve Emsal Yargı Kararları

Tiny House Sahiplerinin Kâbusu: İmar Para Cezası ve Yıkım Kararı

Minimalist yaşam hayaliyle sahip olduğunuz tekerlekli ev (tiny house) için bir sabah belediye ekiplerince tutulan “Yapı Tatil Zaptı” ve ardından gelen fahiş bir imar para cezası ile uyandığınızı düşünün. Türkiye’de binlerce tiny house sahibinin yaşadığı bu hukuki belirsizlik, “araç” ile “yapı” arasındaki ince çizgide yatmaktadır.

Peki, hukuk bu konuda ne diyor? Belediyenin kestiği bu ceza hukuka uygun mu? İptal davası açarsanız kazanır mısınız? Bu yazıda, konuyu emsal yargı kararları ışığında, bir avukat titizliğiyle ele alıyoruz.   

Hukuki Çatışma: İmar Kanunu mu, Karayolları Kanunu mu?

Temel sorun, “tekerlekli römork” şeklindeki bir tiny house’un hangi kanuna tabi olduğudur.

1. Belediyenin Tezi: “Bu Bir Yapıdır” (3194 Sayılı İmar Kanunu) Belediyeler, 3194 Sayılı İmar Kanunu’nun 5. maddesindeki “Yapı” tanımına güvenir. Bu tanım, “…karada ve suda, daimi veya muvakkat (geçici),… sabit ve müteharrik (hareketli) tesislerdir” ifadesini içerir. İdare, tekerlekli evi bu “müteharrik tesis” olarak yorumlar ve ruhsatsız yapı muamelesi yaparak 32. madde uyarınca yıkım, 42. madde uyarınca para cezası uygular.   
2. Mal Sahibinin Tezi: “Bu Bir Araçtır” (2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu) Tiny house sahipleri ise, bu nesnenin bir “tesis” veya “bina” olmadığını, hukuki statüsünün 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu (KTK) ile zaten tanımlandığını savunur. KTK’ya göre bu nesne, “römork” veya “çekme karavan” statüsünde tescile tabi bir araçtır. Bu teze göre, bir araç park ettiği için İmar Kanunu’na göre cezalandırılamaz.   

Emsal Yargı Kararları: Mahkemeler Ne Diyor?

Davanın kaderini, bu iki kanun arasındaki çatışmada mahkemelerin verdiği “emsal kararlar” belirler. Konuyla ilgili iki zıt karar, aslında tiny house sahipleri için net bir yol haritası çizmektedir.

1. Lehte Emsal (İptal Kararı): “Bu Bir Araçtır, Ceza Kesilemez”

İzmir 5. İdare Mahkemesi, Seferihisar’da bir tekerlekli tiny house için kesilen 42.000 TL’lik para cezasını ve yıkım kararını iptal etti. Mahkeme, kararını net bir gerekçeye dayandırdı:   

• Nesne, “Karayolları Trafik Yönetmeliği’ne tabi tekerlekli çekme karavan” niteliğindedir.   
• Bu nedenle, 3194 Sayılı İmar Kanunu’nda bahsi geçen ruhsata tabi bir “yapı” veya “bina” değildir.   
• İmar Kanunu, “taşınmaz” mülkler için geçerlidir; oysa bu nesne “taşınır” (menkul) bir araçtır.   

Bu karar, tekerlekli, plakalı ve tescilli tiny house’ların İmar Kanunu’nun yetki alanı dışında kaldığını net bir şekilde ortaya koyan en önemli emsaldir.

2. Aleyhte Emsal (Onama Kararı): “Bu Artık Araç Değil, Yapıdır”

Peki, bazı davalar neden kaybediliyor? Cevabı İzmir Bölge İdare Mahkemesi’nin verdiği bir başka karardadır. Mahkeme, bu davada kesilen cezayı haklı buldu. Çünkü bu spesifik olaydaki tiny house, “araç” vasfını kaybetmiş ve “yapı”ya dönüşmüştü.   

Peki, “araç” vasfı nasıl kaybedildi? Mahkeme kararında bu durum şöyle açıklandı:

• Nesne, “demir profillerle sabitlenerek” yere bağlanmıştı.   
• Ön tarafına “demir profillerle 75 m² teras eklenmişti”.   
• Dorse üzerinde kapı-pencere açılarak esaslı tadilatlar yapılmıştı.   

Mahkeme, bu ağır müdahaleler nedeniyle nesnenin artık “araç” değil, İmar Kanunu’na tabi bir “yapı” olduğuna hükmetti.   

• Danıştay 6. Dairesi 2023/7579 E., 2024/7827 K.
  Tiny house (karavan/römork) olarak kullanılan taşınmazda yapı tatil tutanağı düzenlenmesi ve imar para cezası uygulanması üzerine açılan davada, römorkun trafik tesciline kayıtlı, tekerlekli ve zemine bağlı olmadığı, yapı tanımına uymadığı gerekçesiyle işlemin iptaline karar verilmiş; istinaf ve temyiz süreçlerinde ise römorkun ilavelerle konut niteliği kazanıp kazanmadığı ve yapı vasfı tartışılmıştır.
• İzmir Bölge İdare Mahkemesi 3. İdari Dava Dairesi 2023/86 E., 2023/298 K.
  Tiny house’ların ilçe sınırları içinde konulmasının yasaklanmasına ilişkin belediye meclisi kararının iptali istemiyle açılan davada, tiny house’ların sabit yapı olmadığı, yapı izin belgesi gerektirmediği ve belediye meclisinin bu konuda yasaklama yetkisi bulunmadığı gerekçesiyle iptal kararı verilmiştir.
• Danıştay 6. Dairesi 2023/7991 E., 2024/7828 K.
  Tiny house (karavan/römork) niteliğindeki yapıların ruhsatsız yapı olarak değerlendirilip değerlendirilmemesi ve bunlara uygulanan yıkım/ceza işlemlerinin hukuki incelemesiyle ilgili, yapıların konut niteliği kazanıp kazanmadığı ve römork vasfını yitirip yitirmediği tartışılmıştır.

1. Danıştay 6. Dairesi 2023/7579 E., 2024/7827 K.
   • Tiny house (karavan/römork) olarak kullanılan taşınmazda yapı tatil tutanağı ve imar para cezası işleminin iptali davası. Römorkun trafik tesciline kayıtlı, tekerlekli ve zemine bağlı olmadığı, yapı tanımına uymadığı gerekçesiyle işlemin iptaline karar verilmiş; istinaf ve temyiz süreçlerinde ise römorkun ilavelerle konut niteliği kazanıp kazanmadığı ve yapı vasfı tartışılmıştır.
   • Karar: Temyiz üzerine kararın bozulmasına ve dosyanın yeniden incelenmek üzere Bölge İdare Mahkemesi’ne gönderilmesine karar verilmiştir.
2. Danıştay 6. Dairesi 2023/7991 E., 2024/7828 K.
   • Tiny house (karavan/römork) niteliğindeki yapıların ruhsatsız yapı olarak değerlendirilip değerlendirilmemesi ve bunlara uygulanan yıkım/ceza işlemlerinin hukuki incelemesiyle ilgili, yapıların konut niteliği kazanıp kazanmadığı ve römork vasfını yitirip yitirmediği tartışılmıştır.
   • Karar: Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulmasına ve dosyanın yeniden incelenmek üzere gönderilmesine karar verilmiştir.
3. İzmir Bölge İdare Mahkemesi 3. İdari Dava Dairesi 2023/86 E., 2023/298 K.
   • Tiny house’ların ilçe sınırları içinde konulmasının yasaklanmasına ilişkin belediye meclisi kararının iptali istemiyle açılan davada, tiny house’ların sabit yapı olmadığı, yapı izin belgesi gerektirmediği ve belediye meclisinin bu konuda yasaklama yetkisi bulunmadığı gerekçesiyle iptal kararı verilmiştir.
   • Karar: İstinaf başvurusunun reddine kesin olarak karar verilmiştir.
4. İzmir Bölge İdare Mahkemesi 4. İdari Dava Dairesi 2022/2319 E., 2023/310 K.
   • Ruhsatsız yapı nedeniyle verilen imar para cezasının, aynı fiil nedeniyle ceza mahkemesinde mahkumiyet kararı verilmiş olması nedeniyle iptaline karar verilmiştir.
   • Karar: İdari para cezasının iptaline, diğer taleplerin reddine karar verilmiştir.

Davanın Kilidi: Sizin Tiny House’unuz Hangisine Benziyor?

İki emsal karar arasındaki fark, davanızın kaderidir:

• “Araç” (Kazanma Sebebi): Tiny house’unuz tekerlekleri üzerinde duruyor, O2 belgeli bir römork şasisi üzerinde, plakalı ve tescilli mi? Yere sabitlenmemiş mi?    
• “Yapı” (Kaybetme Sebebi): Tiny house’u yere betonla, demir profille sabitlediniz mi? Tekerleklerini söktünüz mü? Yanına veya üzerine sabit bir teras, veranda, kış bahçesi gibi inşai eklentiler yaptınız mı?    

Peki ya Elektrik ve Su Bağlantısı? Belediyelerin en çok kullandığı argüman “elektrik ve su bağlantısı” yapılmış olmasıdır. Ancak yargı kararlarına göre, bir karavanın şarj depolarını doldurmak veya su almak için geçici bir kablo çekmesi, tek başına o aracı “yapı” haline getirmez. Bu durum, bir kamping alanında karavana sağlanan servis hizmetinden farksızdır. “Yapı” sayılması için’deki gibi sabit ve inşai bir faaliyet gerekir.   

İmar Para Cezası Aldım, Ne Yapmalıyım? (Yol Haritası)

1. Tebliğ Tarihine Dikkat: Encümen kararı (para cezası ve yıkım kararı) size tebliğ edildiği tarihten itibaren 60 gün içinde dava açma hakkınız var. Bu süre hak düşürücüdür.   
2. Yetkili Mahkeme: Davayı, taşınmazın bulunduğu yerdeki İdare Mahkemesi‘ne açmalısınız.   
3. Yürütmenin Durdurulmasını Talep Edin: Davayı açarken mutlaka “Yürütmenin Durdurulması” talep edin. Bu, dava sonuçlanana kadar yıkım işlemini ve cezanın tahsilatını durdurabilir.
4. Savunmanızı Hazırlayın: Savunmanızın temeli, “Bu bir yapıdır” diyen belediyeye karşı “Hayır, bu bir araçtır tezi üzerine kurulmalıdır.   

Sıkça Sorulan Soru: Cezayı İndirimli Ödeyip Dava Açabilir miyim?

Evet. Bu, çok stratejik bir hamledir.

• 5326 Sayılı Kabahatler Kanunu’nun 17/6. maddesi, “Peşin ödeme, kişinin bu karara karşı kanun yoluna başvurma hakkını etkilemez” der.
• Kritik Kural: İndirimden (%25) faydalanmak için, ödemeyi dava açmadan önce yapmalısınız. Eğer önce dava açar, sonra ödeme yaparsanız, indirim hakkını kaybedersiniz.
• Dava Kazanılırsa: Ödediğiniz indirimli tutarın tamamını (muhtemelen yasal faiziyle) geri alırsınız.
• Dava Kaybedilirse: Zaten indirimli ödediğiniz için dosya kapanır, sizden ek bir fark talep edilmez.

Sonuç: Tiny House “Araç” Gibi Kullanılırsa Araçtır

Mevcut yargı kararları, tekerlekli evinizin kaderinin onun nasıl kullanıldığına bağlı olduğunu göstermektedir. Plakalı, tescilli, mobil ve yere sabitlenmemiş bir “çekme karavan” İmar Kanunu’nun zulmünden korunurken ; yere sabitlenmiş, teras eklenmiş bir “sabit yapı” ise ağır cezalara maruz kalmaktadır.   

Eğer böyle bir ceza ile karşı karşıyaysanız, 60 günlük süreyi kaçırmadan ve emsal kararlara hâkim bir hukuk uzmanıyla İdare Mahkemesi’nde hakkınızı aramanız şarttır.