İçerik Başlıkları
Giriş
Medeni Kanun’un 676. maddesinde düzenlenmiş olan miras taksim sözleşmesi, elden taksim sözleşmesi ve yazılı taksim sözleşmesi olmak üzere iki ana türde bulunmaktadır. Her iki türde de, miras ortakları arasında oybirliği ile yapılması gereken bir anlaşma şekli vardır. Genellikle, birden fazla mirasçının bulunduğu durumlarda, miras taksim sözleşmesi çok taraflı bir sözleşme olarak gerçekleşir.
Miras Taksim Sözleşmesi Nedir?
Bu tür sözleşme, Medeni Kanun’da ismi geçmese de, kendine özgü yapısı ile isimsiz sözleşmeler arasında yer alır. Bu sebeple, Türk Borçlar Kanunu’nun genel sözleşme hükümleri, miras paylaşma sözleşmesine uygun olduğunda uygulanabilir. Ancak, her durum için sözleşme hükümlerine göre karar verilmelidir.
Elden paylaşma sözleşmesi kurulabilmesi için, mirasçıların karşılıklı irade beyanlarının uygunluğunun yanı sıra, terekedeki mal varlığı unsurlarının ilgili mirasçıların bireysel mülkiyetine geçmiş olması gerekir. Elden paylaşma sözleşmesi, borçlandırıcı aşama ile tasarruf aşamasının aynı anda gerçekleştiği bir işlem olarak kabul edilir. Sözleşme kurulduğu anda, miras ortaklığı sona ermiş kabul edilir.
Miras Taksim Sözleşmesi Nasıl Yapılır?
Yazılı paylaşma sözleşmesi ise borçlandırıcı nitelikte bir sözleşmedir. Bu sözleşme ile mirasçılar, terekedeki mal varlığı unsurlarının her birinin sözleşme ile kendilerine ayrılmış olan mirasçının bireysel mülkiyetine geçirilmesi işlemlerini gerçekleştirme yükümlülüğü altına girerler. Bu nedenle, terekenin tamamını kapsayan bir yazılı paylaşma sözleşmesi yapıldığında, miras ortaklığı, tüm borçların ifa edilmesi ile sona ermiş kabul edilir.
Miras taksim sözleşmesi, mirasın açılmasından önce yapılma olasılığı bulunmamakla birlikte, mirasçılar, mirasın açılmasından önce Türk Borçlar Kanunu’nun 678. maddesi uyarınca yaptıkları açılmamış miras payının devri sözleşmesine, ileride miras taksim sözleşmesi yapma taahhüdü koyabilirler. Bu durumda, ön sözleşme yapılıyor ise, mirasın açılmasından sonra yapılacak paylaşma sözleşmesine uyulması gerektiği kabul edilir.
Medeni Kanun’un 677. maddesinde düzenlenmiş olan açılmış miras payının devri sözleşmesi, sadece iki mirasçı arasında yapılabilir. Ancak, mirasçıların tamamı arasında da yapılabilmesi mümkündür. Bu durumda, sözleşmenin hangi tür olduğunun belirlenmesi için, sözleşmenin hükümlerinin yorumlanması gereklidir. Eğer mirasçıların amacı mirası paylaşmak ve miras ortaklığını sona erdirmek ise, miras taksim sözleşmesi kabul edilir. Aksi takdirde, yalnızca belirli bir payın devredilmesi amacıyla yapılıyorsa, miras payının devri sözleşmesi kabul edilir. Bu iki sözleşmenin ayırt edilmesinde kullanılacak ölçütler, sözleşmenin kimler arasında yapıldığı, sözleşmenin amacı ve mirasçıların pay alıp almadıkları, eğer alıyorlarsa bu payın terekenin bir parçası olup olmadığıdır.
Miras Taksim Sözleşmesi Şekil Şartı
Miras taksim sözleşmesinin, genellikle ikiden fazla mirasçının katıldığı bir süreç olduğunda, tüm mirasçıların karşılıklı ve uygun irade beyanları gereklidir. Yazılı miras taksim sözleşmesinin oluşturulma anı, son mirasçının kabul beyanının diğer mirasçıların tamamına ulaştığı andır. Eğer mirasçılardan biri veya birkaçı bu sözleşmede yer almadan diğer mirasçılar arasında yapılırsa, bu sözleşme geçersiz kabul edilecektir. Ancak, bu sözleşmenin geçmişe etkili olarak iptal edilmesi, yeni mirasçıların ortaya çıkması durumunda artık geçerli değildir. Çünkü bu durumda, sözleşme oluşturma anında tüm mirasçıların karşılıklı ve uygun irade beyanları mevcuttur.
Elden paylaşma sözleşmesi kurulabilmesi için, tereke malvarlığının tamamının ilgili mirasçıların bireysel mülkiyetine geçirilmiş olması gerekir. Eğer terekedeki mal varlığının bir kısmı ilgili mirasçıların bireysel mülkiyetine geçirilmişken, geri kalan kısmı hala paylaşılmamışsa, sözleşmenin kurulmadığı kabul edilir. Bu durumda, üçüncü bir mirasçı, diğer mirasçıları sözleşmeyi ifa etmeye zorlayamaz veya ifa davası açamaz. Ancak, Türk Borçlar Kanunu’nun m. 39 hükmü, irade bozukluğu sebebiyle sözleşmelerin yanı sıra tasarruf işlemleri ve tek taraflı işlemlere de uygulanabileceğinden, ilgili mirasçı yanılma veya aldanma sebebiyle terekedeki malvarlığı değerlerinin bireysel mülkiyete devri işlemlerini iptal edebilir.
Miras Taksim Sözleşmesi Unsurları
Yazılı paylaşma sözleşmesinin unsurlarından birincisi, miras ortaklığının varlığıdır. Bu durumda miras bırakanın birden fazla mirasçı bırakmış olması ve terekesinde aktif ve pasif değerler bulunması gereklidir. Sözleşmenin ikinci unsuru ise, mirasçıların tamamının miras taksim sözleşmesinin temel unsurları konusunda anlaşmış olmalarıdır. Bu bağlamda, miras paylaşma sözleşmesinde her bir mirasçının tereke unsurlarının belirlenmiş olması gerekir. Eğer hangi mirasçının terekedeki hangi unsurları alacağını tespit etmek için ayrı bir sözleşmeye ihtiyaç varsa, miras taksim sözleşmesi eksiklik sebebiyle geçersiz kabul edilir. Miras taksim sözleşmesi, paylaşma planını içerir ve bu planda mirasçıların kim olduğu, miras paylarının belirlenmesi ve bu çerçevede hangi mirasçının hangi tereke unsurlarını alacağının belirlenmesi gibi unsurlar bulunmalıdır. Ancak miras oranları paylaşma planında belirtilmemiş veya mirasçıların miras oranlarından farklı bir şekilde yapılmışsa, bu durum sözleşmenin kurulmasını engellemez.
Miras Taksim Sözleşmesi Geçerlilik Şartları
Miras paylaşma sözleşmesinin akdedilebilmesi için miras bırakanın yasal ve atanmış mirasçıların tamamının oybirliği gereklidir. Eğer mirasçılar arasında cenin bulunuyorsa ve doğum beklemeden miras taksim sözleşmesi yapılırsa, cenin doğduğunda ve mirasçı sıfatını kazandığında daha önce yapılmış olan sözleşme geçersiz kabul edilir ve bu durumda tekrar paylaşma yapılması talep edilebilir. Miras paylaşma sözleşmesinin temsilci aracılığı ile akdedilmesine herhangi bir engel bulunmadığından, mirasçılardan biri veya birkaçının sözleşmeyi temsilci aracılığıyla akdetmesi durumunda Türk Borçlar Kanunu’nun temsil hükümleri uygulanacaktır.
Miras bırakanın ölümünden sonra terekesinin nasıl paylaşılacağına dair kurallar koymuş veya bu kuralları uygulamak için ayrıca vasiyeti yerine getirme görevlisi de atamışsa, mirasçılar miras bırakanın koymuş olduğu paylaşma kurallarının aksine bir miras taksim sözleşmesi yapabilirler. Miras paylaşmasına katılmak üzere bir kayyım atanmışsa, kayyım miras payını devralan veya haczedilen kişi ilgili mirasçıya düşen tereke unsurlarının mülkiyet hakkını kazandığında görevi sona erecektir. Eğer mirasçılardan biri yerine kayyım atanmasına rağmen, mirasçılar bu kararı dikkate almadan paylaşma sözleşmesi yaparsa, bu sözleşme, kayyım atanmasına ilişkin kararı alan alacaklıya karşı, onun haklarını ihlal ettiği ölçüde geçersiz olmayacaktır.
Miras taksim sözleşmesinin geçerlilik şartlarına ilişkin olarak, hem elden paylaşma sözleşmesi hem de yazılı paylaşma sözleşmesi için sözleşme taraflarının tamamının tam ehliyetli olmaları gereklidir. Tam ehliyetsiz bir mirasçı adına sözleşmeyi yasal temsilcisi yapacaktır. Tam ehliyetsiz bir mirasçının katıldığı miras taksim sözleşmesi kesin hükümsüz kabul edilir. Sınırlı ehliyetsizler, kendi işlemleri ile borç altına girebilmek için yasal temsilcilerinin rızasını almak zorundadırlar. Bu nedenle, sınırlı ehliyetsiz bir mirasçının katıldığı bir miras paylaşma sözleşmesinin geçerli olması için yasal temsilcinin rızası gerekir. Yasal temsilcinin onayıyla birlikte, sözleşme yapıldığı andan itibaren hüküm ifade eder. Yasal temsilci onay vermezse veya belirlenen süre içinde onay vermezse, sözleşme kesin olarak geçersiz hale gelir.
Eğer terekede taşınmazlar veya kıymetli evrak bulunuyorsa, yasal danışman atanmış bir sınırlı ehliyetli mirasçı varsa, miras paylaşma sözleşmesinde danışmanın onayının alınması gerekir. Eğer miras paylaşma sözleşmesinin taraflarından birine yönetim danışmanı atanmışsa, sözleşmenin geçerliliği için yönetim danışmanının yanı sıra, vesayet makamının izni de gerekir. Miras taksim sözleşmesi özelinde temsil kayyımlığı özellikle, anne veya babadan birinin öldüğü ve geride sağ kalan anne veya babanın yanı sıra ergin olmayan bir çocuğun olduğu durumlarda söz konusu olacaktır. Bu durumda, paylaşma sözleşmesinin hazırlık işlemlerine temsil kayyımı katılacak ve sözleşmeyi, kayyım çocuk adına ve onun yerine imzalayacaktır. Ayrıca, miras paylaşma sözleşmesinin geçerli olması için vesayet makamının da izni gerekir.
Miras taksim sözleşmesi ile borçların tam ve doğru olarak ifa edilmesi durumunda, sözleşmeden kaynaklanan tüm borçlar sona ermiş olacaktır.
Taşınmaz İntikali
Miras taksim sözleşmesi uyarınca bir mirasçıya özgülenmiş olan taşınmazın tapuda ilgili mirasçı adına tescil edilmesi için öncelikle açıklayıcı tescilin yapılması gerekecektir. Açıklayıcı tescil için mirasçıların mirasçılık sıfatlarını ve başka mirasçı bulunmadığını mirasçılık belgesi ile ispat etmeleri gereklidir. Bu belgelerin sunulmasının ardından, tapuda tescil işlemi gerçekleştirilebilir.
Eğer miras paylaşma sözleşmesindeki tüm imzalar noterce onaylanmışsa veya sözleşme noterde düzenleme şeklinde yapılmışsa, miras taksim sözleşmesi ile lehine taşınmaz özgülenmiş olan mirasçı, bu sözleşmeyi tapuya ibraz ederek tapuda kendi adına tescil yapılmasını sağlayabilir.
Ancak, eğer sözleşme noterde düzenleme şeklinde yapılmamış ve mirasçıların bazılarının imzaları noter tarafından onaylanmamışsa, bu durumda imzası onaylanmamış olan mirasçıların tescil istem belgelerini ibraz etmeleri gerekecektir.
Terekedeki taşınmazın mirasçılardan birine özgülenmesi ile ilgili mirasçı, bu taşınmazın zilyetliğini elde etmiş sayılır. Eğer terekede devredilebilir ve mirasçılara geçebilir nitelikteki üst hakkı veya kaynak hakkı bulunuyorsa, bu hakların ilgili mirasçının bireysel hak sahipliği olarak tesis edilmesi için MK m. 780 uygulanacaktır.
Eğer terekede mevcut olan bir taşınmaz üzerine miras taksim sözleşmesi uyarınca bir mirasçının bireysel mülkiyetinin tesis edilmesi sonucunda, ilgili mirasçı bu taşınmazın zilyetliğini elde etmiş kabul edilir. Bu durumda, tapu kütüğünde irtifak hakkı ayrı bir sayfaya kaydedilmişse, bu irtifak hakkı taşınmaz gibi işlem görecektir ve sözleşmenin ifası için gerekli adımlar atılacaktır.
Taşınır İntikali
Terekedeki taşınır malvarlığına ilişkin borçların ifası için, mirasçıların tamamının sahip oldukları zilyetlikten vazgeçmeleri ve ilgili mirasçının tek başına zilyetliği elde etmesi gereklidir. Bu durumda, adi yazılı geçerlilik şartlarına tabi devir sözleşmesi yapılmalıdır.
Mirasçılar tarafından kendi adlarına kayıt ve tescil işlemleri yapılmaksızın, noterlikte miras taksim sözleşmesi yapmak suretiyle mirasçılardan birine muristen kalan aracı devretmeleri ya da hissedar varislerin hisselerinden ayrı ayrı veya birlikte feragat etmeleri suretiyle lehine feragat edilen mirasçı adına araç tescilini sağlamalarının mümkündür.
Ticari İşletme İntikali
Ticari işletmeye ilişkin olarak, yazılı miras taksim sözleşmesi TTK m. 11/3 kapsamında bir devir sözleşmesi olarak kabul edilir. İlgili mirasçının ticari işletmeye dahil malvarlığı unsurlarının tek başına mülkiyetini kazanması, ticaret siciline yapılacak tescille gerçekleşir.
Miras Taksim Sözleşmesi Örneği
DÜZENLEME ŞEKLİNDE MİRAS TAKSİM SÖZLEŞMESİ ÖRNEĞİ
| “……T.C. kimlik numaralı……adlı murisimizden bize intikal etmiş ve edecek olan aşağıda bilgileri yazılı olan taşınmazları,
…….kayıtlı taşınmazın,……..adlı mirasçı …….kayıtlı taşınmazın,……..adlı mirasçı …….kayıtlı taşınmazın,……..adlı mirasçı adına kayıt edilecek şekilde taksim edilmesine karar verilmiştir. Her mirasçının tek başına ilgili tapu sicil müdürlüğüne başvurarak, bu miras taksim sözleşmesi nedeniyle kendisine taksim edilen/verilen taşınmazı/taşınmazları adına intikal ve tescil ettirmesini kabul ve beyan ederiz. Ayrıca; ……T.C. kimlik numaralı……adlı murisimizden bize intikal etmiş ve edecek olan aşağıda bilgileri yazılı olan, ……. aracı ,……..adlı mirasçı ……. aracı ,……..adlı mirasçı adına kayıt edilecek şekilde taksim edilmesine karar verilmiştir.” Her mirasçının tek başına ilgili kurum ve kuruluşa başvurarak, bu miras taksim sözleşmesi nedeniyle kendisine taksim edilen/verilen araçları/taşınır malları adına intikal ve tescil ettirmesini kabul ve beyan ederiz. Ayrıca; …..T.C. kimlik numaralı……adlı murisimizden bize intikal etmiş ve edecek olan aşağıda bilgileri yazılı olan bankada bulunan, ……. bankadaki mevduat ,……..adlı mirasçıya ……. bankadaki mevduat ,……..adlı mirasçıya ödenecek şekilde taksim edilmesine karar verilmiştir.” Her mirasçının tek başına ilgili banka şubesine başvurarak, bu miras taksim sözleşmesi nedeniyle kendisine taksim edilen/verilen mevduatın adına intikal edilmesini ve ödenmesini kabul ve beyan ederiz. |
