İçerik Başlıkları
Faturaya İtiraz
Türk Ticaret Kanunu’nun 21. maddesine göre, ticari faaliyetler kapsamında bir mal satan, üreten, hizmet sunan veya menfaat sağlayan tacir, diğer tarafın isteği üzerine fatura çıkarabilir ve karşı taraf bedeli ödemişse bunun faturada belirtilmesini talep edebilir. Faturanın tebliği yapılan kişi, tebliği aldığı tarihten itibaren 8 gün içinde, faturanın içeriği hakkında herhangi bir itirazda bulunmazsa, faturanın içeriğini kabul etmiş sayılır. Bu karinenin aksi dava aşamasında kanıtlanabilir.
TTK’ya göre, düzenlenen bir faturanın tebliğ edildiği kişi, 8 gün içinde faturanın içeriğini kabul etmediğini bildirebilir. TTK’ya göre, faturayı düzenleyen taraf, faturayı tebliğ edilen tarafa karşı TTK’nin 21/2. fıkrasına göre fatura içeriğinin doğruluğunu 8 gün içinde ispat etme yükümlülüğünü taşır. Faturayı alan taraf, 8 gün içinde fatura içeriğine itiraz etmezse, ispat yükü ona geçer. Bu durumda, itiraz hakkını kullanmamış olan taraf, fatura içeriğinin doğru olmadığını kanıtlama yükümlülüğü altına girer.
Faturaya İtirazın Süresi ve Şekli
TTK’nin 21/2. fıkrasına göre faturaya yapılan itirazın hukuki sonuç doğurabilmesi için, faturayı alan tarafın, faturanın kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren 8 gün içinde itiraz etme hakkı bulunmaktadır. Bu sürenin başlangıcı, TTK’ye göre faturanın karşı tarafa tebliğ edildiği tarihtir. Eğer faturaya konu olan mal, faturanın düzenlenmesinden sonra teslim edilmişse, 8 günlük itiraz süresi malın teslim tarihinden değil, taraflar arasında düzenlenen faturanın karşı tarafa tebliğ edildiği tarihten itibaren başlar. Yargıtay, bir kararında, düzenlenen faturanın karşı tarafa tebliğ edilip edilmediğinin 8 gün içinde itiraza uğrayıp uğramadığının yazılı delillerle ispat edilmesi gerektiğini belirtmiştir. Ayrıca, 8 günlük itiraz süresinin malın teslim tarihinden değil, o mala ait faturanın karşı tarafa tebliğ edildiği tarihten itibaren başlayacağını vurgulamıştır.
Yargıtay 19. HD.’nin 20.11.2019 tarihli 2017/4982 Esas 2019/5226 Karar sayılı kararı:
“Takibe ve davaya konu faturanın 06.04.2013 tarihinde davalının çalışanına tebliğ edildiği, davalının 8 günlük süre geçtikten sonra 17.04.2013 tarihinde faturaya itiraz ettiği, faturaya malın nev’i, miktarı ve birim fiyatının yazılmadığı, 213 Sayılı V.U.K.’nın 230. maddesine aykırı düzenlendiği, bu nedenle 8 gün içerisinde faturaya itiraz edilmemesinin davacının faturada belirtilen malzemelerin davalıya teslim edildiği yönündeki iddiasını ispat külfetinin davacıya ait olduğu sonucunu değiştirmeyeceği, ispat yükü kendisine düşen davacının faturada belirtilen malzemelerin davalıya teslim edildiğine ilişkin dosyaya delil olarak sunduğu 13.03.2013 tarihli teslim tutanağı aslını verilen kesin süreye rağmen dosyaya sunmaması ve teslim hususunda başkaca yazılı delil ibraz etmemesi nedeniyle davacının faturada belirtilen malzemelerin davalıya teslim edildiği iddiasını ispatlayamadığı, 8 gün içinde itiraz edilmemesi nedeniyle kesinleşen fatura içeriğine göre 20 adet oturma grubunun fiyatının 20.000.-TL olduğunun kabulü gerekeceği, davalının teslim edildiğini kabul ettiği bir adet oturma grubu fiyatının da 1.000.-TL olduğu anlaşıldığından davalının istinaf isteminin esastan kabulüne…”
Faturaya yapılan itirazın yazılı olarak gerçekleşmesi durumunda ve bu itiraz nedeniyle taraflar arasında bir anlaşmazlık ortaya çıkarsa, HMK’nin 190/1. fıkrası gereğince, faturaya itiraz eden tarafa itirazın yapıldığını kanıtlama yükümlülüğü düşer. Faturaya itirazın yazılı olarak yapılması, faturayı alan kişinin lehine olacaktır. Faturaya itirazın, noter yoluyla gönderilecek ihtarnameyle veya kayıtlı elektronik posta (KEP) yoluyla yapılması tavsiye edilmektedir. Ticari senaryoda düzenlenen e-faturalarda da, Gelir İdaresi’nin e-fatura sistemi üzerinden faturaya red bildirimi gönderilebilir. Temel e-faturada da Gelir İdaresi Başkanlığının itiraz uygulaması kullanılabilir. Ancak bu senaryoda, faturanın iptal edilebilmesi için fatura düzenleyenin de elektronik ortamda onay vermesi gerekir.
Uygulamada faturaya itiraz edilmeyip deftere kayıt yapıldığı ve iade faturası düzenlendiği görülebilmektedir. Bu uygulama hatalıdır. Alınmamış bir mal veya hizmete ilişkin faturanın deftere kaydedilmemesi gerekir. Fatura kabul edilmeyecekse, deftere kaydı yapılmadan 8 gün içinde yazılı bir şekilde itiraz edilmelidir.
Faturanın Tebliği
Taraflar arasında yapılan sözleşme sonucunda TTK’ye uygun olarak düzenlenen faturaya TTK’nin 21/2. fıkrasında belirtilen kuralın uygulanabilmesi için, faturanın tacir tarafından karşı tarafa gönderilmiş olması gerekmektedir. Yargıtay kararlarında, TTK’nin 21/2. fıkrasındaki kuralın işler hale gelebilmesi için faturanın karşı tarafa gönderilerek tebliğ edilmesi gerektiği ve böylelikle TTK’nin 21/2. fıkrasındaki itiraz süresinin başlayacağı vurgulanmıştır. Faturanın gönderilmiş olması, faturayı düzenleyen kişinin faturayı tebliğ aldığı anlamına gelir. TTK’nin 21/2. fıkrasında belirtilen yasal karineye göre, tacir tarafından düzenlenen faturanın karşı tarafça alındığı tarihten itibaren faturaya itiraz edilmemesi durumu düzenlenmiştir. Faturanın adına düzenlenen tarafından alınması, faturanın tebliğ alındığı anlamına gelir. Ancak TTK’de faturanın nasıl gönderileceği veya alınacağı konusunda spesifik bir düzenleme bulunmamaktadır. Tebliğ işlemi, imzalı bir şekilde elden, iadeli taahhütlü posta, noter ihtarı veya KEP gibi yöntemlerle gerçekleştirilebilir.
Faturaya Süresinde İtiraz Edilmesi
TTK’nin 21/2. fıkrasına göre düzenlenen bir faturaya karşı yapılan itirazın kabul edilmesi durumunda, faturayı düzenleyen tarafın, faturanın düzenlenmesini sağlayan temel borç ilişkisine dayanarak faturanın düzenlendiğini ve usulüne uygun şekilde karşı tarafa tebliğ edildiğini kanıtlaması gerekir. Çünkü, bu durumda tacirin kendi lehine sonuçlar doğuracak iddiaları kanıtlaması gerektiğinden, ispat yükü tacirin üzerindedir. Tacir, faturayı taraflar arasındaki temel borç ilişkisine göre düzenlediğini her türlü delil ile ispat edebilir. Faturaya yapılan itirazların aksinin faturayı düzenleyen tacir tarafından her türlü delil ile kanıtlanması gerekmektedir. Faturaya itiraz eden tarafın, itirazlarını kanıtlaması gerekmez; çünkü itirazların aksinin ispatı faturayı düzenleyen tacire aittir.
Yargıtay 13. HD.’nin 08.06.1984 tarihli 1984/3755 Esas 1984/4382 Karar sayılı kararı:
“İtiraza uğrayan faturalar davalı aleyhine delil olarak kabul edilemez. Davalı, satışın peşin para ile yapıldığını ve satış bedelini peşin olarak ödediğini savunduğuna göre, davacının satışın taksitle veya vadeli olarak yapıldığını yasal delillerle ispat etmesi gerekir.”
Faturaya Süresinde İtiraz Edilmemesi
TTK’nin 21/2. fıkrasına göre belirtilen 8 günlük süre içinde faturaya itiraz edilmezse, faturanın içeriği kabul edilmiş sayılır. Yargıtay’ın bir kararında vurgulandığı gibi, bu durumda sadece fatura içeriğinin kabul edilmiş olduğu belirtilmiştir.
Yargıtay 19. HD.’nin 02.03.2010 tarihli 2009/5055 Esas 2010/2201 Karar sayılı kararı:
“…TTK’nin 23/2.maddesi gereği 8 gün içinde itiraz edilmemesi halinde sadece fatura münderecatının kabul edilmiş sayılacağı…”
TTK’nin 21/2. fıkrasında belirtilen süre içinde itiraz edilmezse, faturanın standart içeriği kesinleşir ve bu nedenle Yargıtay kararında belirtildiği gibi, malın bedelinin de kesinleştiği ve faturayı düzenleyen tarafın mal bedeli üzerinde hak kazandığı ifade edilmiştir.
Yargıtay 11. HD.’nin 11.04.2017 tarihli 2016/1400 Esas 2016/2046 Karar sayılı kararı:
“TTK’nin 21/2.maddesi uyarınca davalı tarafça faturanın alındığı tarihten itibaren 8 gün içerisinde fatura içeriğine bir itirazda bulunulmadığından fatura bedelinin kesinleşmiş olmasına ve uyuşmazlık konusu navlun bedeline davacı tarafından hak kazanıldığının anlaşılmasına…”
Başka bir Yargıtay kararında ise, TTK’nin 21/2. fıkrasındaki yasal itiraz süresi içinde faturaya itiraz edilmeden adına fatura düzenlenen tarafından ticari defterlere kaydedilen faturalardaki bedellerin kesinleşeceği vurgulanmıştır.
Yargıtay 11. HD.’nin 31.10.2017 tarihli 2016/3676 Esas 2016/5911 Karar sayılı kararı:
“…itiraz edilmeksizin ticari defterlere işlenen faturaların sözleşme hükümlerini değiştirdiği, somut olayda davalının yasal süresi içerisinde fatura içeriğine itiraz etmediği, ticari defterlerine işlediği, fatura bedellerini ödemesi gerektiği…”
Faturaya itiraz edilmemesi, taraflar arasındaki sözleşme edimlerinin tamamlandığı veya sözleşme konusunun teslim edildiği anlamına gelmez. Yargıtay’ın bir diğer kararında ise, TTK’nin 21/2. fıkrasında belirtilen itiraz süresi içinde itiraz edilmemesi durumunda, faturada belirtilen mal veya hizmetin verildiği anlamına gelmediği vurgulanmıştır. Dolayısıyla, TTK’nin 21/2. fıkrasında belirtilen kuralın tarafların edimlerinin tamamlandığı sonucuna varılmasını gerektirmediği ifade edilmiştir. Yargıtay 3. Hukuk Dairesi’nin bir ilamında ise, “Faturalar, malın davacıya teslim edildiğinin kanıtı olamaz.” şeklinde ifade edilmiştir.
Yargıtay 11. HD.’nin 28.06.2001 tarihli 2006/7047 Esas 2007/9925 Karar sayılı kararı:
“…Faturaya TTK’nin öngördüğü süre içerisinde itiraz edilmemiş olması, sadece harcama bedel veya birim fiyatının faturada yazılı mal veya hizmetin verildiği anlamına gelmez…”
Yargıtay 15.HD.’nin 01.11.2017 tarihli 2016/5256 Esas 2016/3755 Karar sayılı kararı:
“…Mahkemece tebliğ edilen faturaya 8 gün içerisinde itiraz edilmemesi nedeniyle borcun kesinleştiği gerekçesiyle dava kabul edilmiş ise de; faturanın tebliğinden itibaren 6102 sayılı TTK’nin 21/2.maddesine göre bu hal fatura içeriğinin kesinleşmesi sonucunu doğurup, borcu kesinleştirmeyeceğinden mahkemenin bu kabulünde isabet bulunmamaktadır…”
Yargıtay HGK’nin 12.10.2011 tarihli 2011/15-472 Esas 2011/608 Karar sayılı kararında, “Her ne kadar TTK’nin 23. maddesi tacir sıfatının sonuçlarını düzenleyen kısımda yer almış ise de, faturayı alan kişi tacir sıfatını taşımasa da itiraz mecburiyeti onun için de geçerlidir.” ifadesiyle, faturayı alan kişinin tacir olmasa dahi TTK’nin 21/2. maddesinde belirtilen kuralın uygulanabileceği belirtilmiştir.
Faturanın Deftere Kaydedilmiş Olması
Yargıtay’ın bir kararında, faturayı düzenleyen tacirin faturayı ticari defterlerine kaydetmesinin yalnız başına bir delil olarak kabul edilmeyeceği ve ayrıca taraflar arasındaki borç ilişkisini ve edimi de kanıtlaması gerektiği ifade edilmiştir.
Yargıtay 19.HD.’nin 20.06.2011 tarihli 2010/14045 Esas 2011/8239 Karar sayılı kararı:
“… MK’nin 6.maddesine göre ispat yükü davacıda olup, davalıya mal satıp teslim ettiğini ispatlaması gerekir. Tek yanlı düzenlenen faturanın kendi ticari defterlerine kaydedilmiş olması alacağın ispatı için yeterli değildir…”
Sonuç
Faturanın tebliği yapılan kişi, 8 gün içinde herhangi bir itirazda bulunmazsa, faturanın içeriğini kabul etmiş sayılır. Bu kabulün aksini dava aşamasında kanıtlamak mümkündür. Faturaya itirazın süresi ve şekli de önemlidir. TTK’nin 21/2. maddesine göre, faturaya yapılan itirazın hukuki sonuç doğurabilmesi için, faturayı alan tarafın tebliği aldığı tarihten itibaren 8 gün içinde yazılı olarak itiraz etmesi gerekmektedir. Bu süre içinde faturaya itiraz edilmemesi halinde, faturanın içeriği kabul edilmiş sayılır. Faturaya yapılan itirazın yazılı olarak gerçekleşmesi ve bu itiraz nedeniyle taraflar arasında bir anlaşmazlık olması durumunda, itirazın yapıldığını kanıtlama yükümlülüğü faturaya itiraz eden tarafa düşer.
Sonuç olarak, Ticaret Kanunu’nun fatura düzenlemesi ile ilgili hükümleri, ticari ilişkilerde belirli bir düzen ve güvence sağlar. Taraflar arasındaki hakların korunması ve ticari işlemlerin adaletli bir şekilde yürütülmesi için bu hükümlere uyulması önemlidir.
Fatura İtiraz İhtarname Örneği
…. …. NOTERLİĞİ’ NE,
İHTARNAME
İHTAR EDEN :
TC KİMLİK NUMARASI :
ADRES :
VEKİLİ :
(Varsa tarafların kanuni temsilcilerinin)
ADRES :
(Varsa tarafların kanuni temsilcilerinin)
İHTAR EDİLEN :
ADRES :
KONU : …./…./…. tarih ve ………. sıra nolu ………….. bedelli faturaya itirazlarımızın bildirilerek tarafınıza iadesidir.
AÇIKLAMALAR :
1-) Sayın Muhatap, tarafınızca düzenlenen …/…/…. tarih ve …………………. nolu KDV dahil ……………….. bedelli fatura müvekkil şirkete tebliğ …/…/…. tarihinde tebliğ edilmiştir.
2-) İhtar ve itiraz eden keşideci müvekkil şirketle tarafınız arasında herhangi bir sözleşme olmadığı gibi, müvekkil şirketin tarafınıza ………………………… adı altında herhangi bir borcu da bulunmamaktadır. Ayrıca tarafınızın ihtar eden keşideci müvekkil şirketten herhangi bir hak ve alacağı söz konusu değildir.
3-) Fazlaya ilişkin sair tüm talep ve dava haklarımız saklı kalmak kaydıyla, tarafımızca tebellüğ edilen……………..tarih ve…………….. nolu KDV Dahil………………..TL bedelli faturaya yasal süresi dâhilinde itiraz ederek, faturayı işbu ihtarnamemiz ekinde tarafınıza iade ettiğimizi lüzumuna binaen ihbar ve ihtar ederiz. …./…./……
İHTAR EDEN VEKİLİ
EK: … sayılı Fatura
SAYIN NOTER;
Üç suretten ibaret olan işbu ihtarnamenin bir suretinin dairenizde saklanmasını, bir suretinin muhataba UETS yoluyla veya memur vasıtasıyla tebliğini ve muhataba tebliğ şerhini havi bir suretinin de tarafımıza verilmesini saygı ile ihtar eden vekili olarak talep ederiz. …/ …/ …
İHTAR EDEN VEKİLİ
AV.
Not: Yukarıdaki ihtarname, faturayı düzenleyen firmaya KEP üzerinde de gönderilebilir.