Şirket Bölünmesi

Giriş

Şirketler, çeşitli sebeplerden dolayı bölünme kararı alabilir. Özellikle uzun süre faaliyet göstermiş ve hâlâ devam eden şirketlerde, değişik faaliyet alanlarının ortaya çıkması, birden fazla üretim yeri bulunması, faaliyet alanlarının çeşitlenmesi ve her bir işletmenin performansının ayrı ayrı ölçülebilmesi gibi nedenlerle, şirketin bir bütün olarak yönetilmesi zorlu bir hal alabilmektedir. Bu durum, şirket yönetiminin stratejik kararlar alması ihtiyacını doğurarak, şirket bölünmesini gündeme getirebilmektedir.

Şirket bölünmesi, mevcut varlıkların ve bu varlıklara bağlı aktif ve pasif kalemlerin bir bütün halinde mevcut veya yeni kurulacak bir şirkete aktarılması işlemi olarak değerlendirilebilir. Ticaret hayatında genellikle alım-satım olarak gerçekleşen bu aktarım, şirketleri ciddi bir vergi yükü ile karşı karşıya bırakabilir. Ülkemizde şirket aktifine kayıtlı varlıkların genellikle ilk alım değeri üzerinden bilançoda yer alması, enflasyon muhasebesi gibi uygulamalara rağmen şirket aktiflerindeki değerlerin güncel olmamasına neden olur. Bu nedenle, bölünme işlemi vergi avantajları da dahil olmak üzere çeşitli avantajlar sağlasa da, Türk Ticaret Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanunu’nda yer alan birçok kuralın eksiksiz bir şekilde uygulanması gerekmektedir.

Şirket Bölünmesi Türleri

Anonim şirketlerin bölünmesi, Türk Ticaret Kanunu’nun 159. maddesine göre tam veya kısmi olarak gerçekleşebilir.

Tam bölünme; bir şirketin tüm malvarlığının bölümlere ayrılarak mevcut veya yeni kurulacak en az iki şirkete devrolunmasıdır.  Bu durumda bölünen şirket sona erer, ticaret unvanı ticaret sicilinden silinir ve tüm değerler devralan şirketlere geçer.

Kısmi bölünme; şirketin varlığının tamamının değil, bir kısmının başka şirketlere devredildiği bir süreçtir. Bölünen şirket, bölünme dışında kalan varlıklarıyla faaliyetlerine devam eder. Bölünen şirketin ortakları, devralan şirketlerin paylarını ve haklarını elde eder veya bölünen şirket, devredilen varlıkların karşılığında devralan şirketlerdeki payları ve hakları kullanarak yeni bir şirket oluşturabilir.

Şirket Bölünmesi Süreci

Şirketlerin bölünmesine ilişkin kurallar, Türk Ticaret Kanunu’nda belirlenmiştir. Bu kuralların amacı, genellikle şirket ortakları ve alacaklıların haklarını korumaktır. Bu kapsamda, bölünme işlemi için hazırlanması gereken raporlar, alınması gereken yönetim kurulu ve genel kurul kararları, ilgili tarafların bilgilendirilmesi ve inceleme haklarına ilişkin tescil ve ilan yükümlülükleri bulunmaktadır.

Bilanço günü ile bölünme sözleşmesi imzalanması veya bölünme planının düzenlenmesi tarihi arasında altı aydan fazla bir süre varsa veya son bilançonun çıkarılmasından itibaren bölünen şirketlerin varlıklarında önemli değişiklikler olmuşsa, bir ara bilanço çıkarılmalıdır.

Bölünme Sözleşmesi ve Bölünme Planı

Şirketin mal varlığının belli bölümlerini başka bir mevcut şirkete devretmesi durumunda, bölünme sözleşmesi hazırlanmalıdır. Bu sözleşme, bölünme işlemine katılan şirketlerin yönetim organları tarafından oluşturulur. Eğer mal varlığının belli bölümleri yeni kurulacak bir şirkete devredilecekse, buna yönelik olarak bölünme planı düzenlenir. Hem sözleşme hem de plan yazılı bir şekilde hazırlanmalı ve genel kurula sunulmalıdır.

Bölünme Raporu

Bölünme işlemine ilişkin olarak ortakları ve diğer ilgili organları bilgilendirmek amacıyla yönetim organı tarafından hazırlanan rapora “bölünme raporu” denir. Türk Ticaret Kanunu’nda belirtilen birçok hususa dair bilgileri içermelidir. Bu bilgiler arasında bölünmenin amacı ve sonuçları, bölünme sözleşmesi veya planı, payların değişim oranları, denkleştirme tutarları, devralan şirketin ortaklarının haklarına ilişkin açıklamalar ve bölünme dolayısıyla ortaklara doğabilecek ek ödeme yükümlülükleri yer alır.

Bölünme Evraklarının İncelenmesi

Bölünmeye dâhil olan şirket, genel kurul onayı almak üzere toplantı yapılmasından önceki 2 aylık sürede bölünme sözleşmesini veya bölünme planını, bölünme raporunu, son üç yılın finansal tabloları ile faaliyet raporlarını ve varsa ara bilançolarını, bölünmeye katılan şirketlerin ortaklarının incelemesine sunar. Alacaklıların bilgilendirilmesi için Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi’nde üç defa ilan yapılmalıdır.

Şirket Bölünmesi Kararı

Bölünme işlemine dahil olan şirketlerin yönetim organları, hazırladıkları bölünme sözleşmesi veya bölünme planını genel kurula sunar. Bölünme kararı için genel kurulda çoğunluk şarttır ve onay için genel kurulda bulunan oyların dörtte üçü gerekir.

Şirket Bölünmesi Kararının Tescil ve İlanı

Genel kurulun onayının ardından, bölünmenin hukuki olarak sonuçlanabilmesi için Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi’ne tescil ve ilan edilmesi gerekmektedir. Tescil ile birlikte, devralan şirketlere tüm aktif ve pasif kalemler geçer. Kısmi bölünme durumunda yeni şirketin hisselerinin devreden şirketin ortaklarına verilmesi halinde sermaye azaltımı yapılması gerekebilir ve bu değişiklik de tescil edilmelidir.

Şirket Bölünmesinde Vergilendirme

Şirketlerin bölünmesine ilişkin vergisel hususlar, Kurumlar Vergisi Kanunu’nda belirtilmiştir. Buna göre, tam veya kısmi bölünme ile devredilecek varlıkların, alacakların, borçların, taşınmazların, iştirak hisselerinin kayıtlı değerler üzerinden bölünmesi gerekmektedir. Bu, bölünmeye ilişkin vergisel avantajların sağlanabilmesi için önemlidir. Örneğin, tam bölünme durumunda devreden şirketin öz sermayesinin devralınan tutarı geçmemesi ve devralınan kıymetle orantılı zararların belirli şartlarda indirilebilmesi gibi hususlar dikkate alınmalıdır.

Bölünen Şirketin Devreden Katma Değer Vergisi

Bölünme yoluyla devredilen varlıklarla ilgili olarak bölünen şirket tarafından yüklenilen ve indirilemeyen KDV’ler, bölünme sonrasında devralan şirketler tarafından dikkatlice ele alınmalıdır. Bu KDV’ler, mükerrer indirime yol açmamak kaydıyla indirim konusu edilebilir.

Bu süreç, bölünme işleminin tüm yönlerini kapsamaktadır ve bölünen şirketin geçmiş yıl zararlarından devralan şirketin yararlanabilmesi için belirli şartlar da düzenlenmiştir. Şirket bölünmesi işlemi sonrasında vergi avantajlarından yararlanmak isteyen şirketlerin, ilgili yasal düzenlemelere dikkatle uyarak işlemlerini gerçekleştirmeleri önemlidir.