İçerik Başlıkları
Yevmiye Defterinin İbraz Edilmemesi Halinde KDV İndirimi
Mükelleflerce defter ve belge ibraz etmemenin vergi kanunları uyarınca çok ağır yaptırımları vardır. Bu yaptırımların en ağır olanı ise mükelleflerin ilgili dönem katma değer vergisi indirimlerinin reddedilmesidir. Bu durum ayrıca Vergi Usul Kanunu 359. maddesine göre hapis cezasına neden olabilir. Mükellefler bazen belgeleri ibraz etmekle birlikte tasdike tabi defterlerini ibraz edememektedir. Bu yazıda, belgelerin incelemeye ibraz edilip, tasdike tabi defterlerin ibraz edilmemesi halinde KDV indirimine ilişkin yargı kararları ışığında değerlendirilmeler yapılmıştır.
Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 34/1. maddesine göre; “vergi, alış faturası ve benzeri belgelerde gösterilmesi ve bu belgelerin kanuni defterlere kaydedilmesi şartıyla indirilebileceği hüküm altına alınmıştır.” Vergi inceleme elemanları bu hüküm doğrultusunda; defter ve belgelerini ibraz etmeyen mükelleflerin ilgili dönemlerdeki KDV beyannamelerinde yer alan indirilecek KDV tutarlarını reddederek, KDV yönünden cezalı tarhiyata ilişkin rapor düzenlemektedirler.
DEFTER VE BELGELERİN İNCELEMEYE DEĞİL, MAHKEMEYE YA DA DANIŞTAY AŞAMASINDA İBRAZ EDİLMESİ HUSUSU
KDV indirimi açısından defter ve belgelerin özel bir önemi bulunmaktadır. Çünkü, indirim hakkının kullanılması, verginin fatura ve benzeri belgelerde ayrıca gösterilmesi ve belgelerin yasal defterlere de takvim yılının sonuna kadar kaydedilmiş olması koşullarına bağlanmıştır. Mükelleflerin KDV indirimine esas oluşturan belgelerin aslı ya da fotokopilerini, gerek inceleme aşamasında, gerekse yargı aşamasında ibraz etmesi halinde KDV indiriminin kabul edilip edilemeyeceği konusunda tereddütler bulunmaktadır
KDV indirimine esas belgelerin şu ya da bu nedenle, inceleme elemanına ibraz edilemediği durumlarda ise, vergi mahkemesi aşamasında ibraz da kabul edilmekte ve bu belgelere dayalı işlemlerin Yasa’da öngörülen amaca uygun olduğunun da tespiti durumunda, KDV indirimlerinin kabul edilmesi yoluna gidilmektedir. Ayrıca, inceleme ve mahkeme aşamasında ibraz edilemeyen belgelerin veya fotokopilerinin temyiz hatta karar düzeltme aşamasında ibraz edilmesi halinde de, bu belgelerde yer alan KDV indirimlerinin kabul edildiği yargı kararlarında görülmektedir. Bu gibi durumlarda KDV indirimi reddedilen mükelleflerin ilgili faturalara ulaşabilmesi halinde vergi mahkemesinde dava açılabilir.
2013/3 Esas ve 2019/1 Karar Numaralı Danıştay İçtihadı Birleştirme Kurulu Kararı ile birlikte herhangi bir mücbir sebebin varlığı halinde; Ticaret Mahkemesinden zayi belgesi alınmasa dahi Emniyet Müdürlüğü, Zabıta Müdürlüğü, İtfaiye Müdürlüğü gibi resmi makamların hukuka uygun olarak düzenledikleri belgeler de defter ve belgelerin zayi olması durumunda kullanılabilecektir. Çünkü 2575 sayılı Danıştay Kanunun 40. maddesine göre; İçtihadı Birleştirme Kurulu Kararlarına, Danıştay’ın bizatihi kendisinin yanı sıra kamu idaresi de uymak zorundadır. Bu bağlamda vergi idaresinin konuyla ilgili Karara uyması gerekmektedir. Danıştay’ın bu kararı yalnızca vergi uygulamalarına yönelik olup TTK açısından her şekilde zayi belgesi aranılacaktır. (Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulu, (25.07.2019). Karar Tarihi: 08.02.2019, E. 2013/3 ve K. 2019/1 sayılı kararı.)
Mücbir sebep olmaksızın defter ve belgelerin vergi inceleme elemanlarına ibraz edilmeyip yargı aşamasında vergi mahkemelerine ibraz edilmesine ilişkin olarak, 2013/3 Esas ve 2019/1 Karar Numaralı Danıştay İçtihadı Birleştirme Kurulu Kararı ile yeni bir dönem başlamaktadır. Danıştay bu durumdaki defter ve belgelere dayanarak yapılacak işlem hakkında davanın diğer tarafı olan vergi idaresinin görüşü ve saptamaları da alınarak yapılacak hukuki değerlendirme ile vergi mahkemesinin karar vermesi gerektiğine karar vermiştir. Dolayısıyla, bu yönde hareket eden vergi mükellefleri için yeni vergi inceleme süreci başlayacaktır.
Yevmiye Defterinin İbraz Edilmemesi Halinde KDV İndirimi Konusunda Emsal Danıştay Kararları
Konuyla ilgili bazı yargı kararlarının özetleri şu şekildedir;
“Vergi mahkemelerince ara kararı ile getirtilen defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonucunda düzenlenen bilirkişi raporunun, yasal defterlerin süresi içerisinde tasdik ettirildiği, herhangi bir silinti ve kazıntı bulunmadığı, Katma Değer Vergilerinin de geçerli faturalara dayalı olarak yasal defterlere kaydedildiği ve verilen beyannamelerinde kayıtlara uygun olduğunun görülmesi halinde inceleme elemanınca, defter ve belgelerin ibraz edilmediği gerekçesi ile re’sen salınan vergi ve kesilen cezaların tamamı kaldırılır.” (Dn. 9. D.’nin, 13.11.1995 tarih ve E: 1995/3521, K: 1995/3074 sayılı kararı)
“Defter ve belgelerin inceleme elemanına ibraz edilmemesi nedeniyle KDV indirimlerinin reddi durumunda, vergi mahkemesine de ibraz edilmeyen alış belgelerinin, temyiz aşamasında ibraz edilmesi halinde, bu belgelerin vergi mahkemesince bilirkişi incelemesi yaptırılmak suretiyle KDV indirimi yönünden araştırılması ve buna göre karar verilmesi gerekmektedir.” (Dn. 9. D.’nin, 03.04.2008 tarih ve E: 2007/3844, K: 2008/1713 sayılı kararı)
“Vergi mahkemesine ibraz edilmeyen KDV indirimlerine ilişkin belgelerin, temyiz aşamasında ibraz edilmesi halinde, mahkemece, indirilecek KDV tutarı saptanarak yeniden karar verilmesi gerekir.” (Dn. 11. D.’nin, 21.10.1999 tarih ve E: 1999/1038, K: 1999/3776 sayılı kararı)
“Temyiz aşamasında da ibraz edilmeyen KDV indirimine esas bazı belgelerin, kararın düzeltilmesi aşamasında ibraz edilebilecektir. (Dn. 11. D.’nin, 07.12.1998 tarih ve E: 1998/3167, K: 1998/4313 sayılı kararı)
“Çalınan defterlerin ve belgelerin bulunması yargılanmanın yenilenmesi nedenidir. İncelemeye ibraz edilmeyen defterlerin yargı aşamasında bulunması halinde, bu defter ve belgelere göre bilirkişi incelemesi yaptırılarak, sonucuna göre işlem yapılır.” (Dn. 11. D.’nin, 07.10.1996 tarih ve E: 1996/4656, K: 1996/3383 sayılı kararı)
“Defter ve belgelerin incelemeye ibraz edilmediği durumlarda, Vergi Mahkemesince mükellefin defter ve belgeleri üzerinde bilirkişi incelemesi yaptırılarak KDV indirimleri kabul edilir.” (Dn. 11. D.’nin, 04.02.1997 tarih ve E: 1996/3998, K: 1997/468 sayılı kararı)
“Yükümlünün muhasebecisinin bürosunda yapılan aramada 1999 yılına ait defterlerin boş olduğunun tespiti üzerine bilgisayar kayıtları dikkate alınmaksızın katma değer vergisi indirimlerinin reddi suretiyle re’sen tarh edilen vergi ziyaı cezalı katma değer vergisinde yasal isabet bulunmadığı …”( Dn. 9. D.’nin, 11.10.2005 tarih ve E. 2005/2667, K. 2005/2720 sayılı Kararı)
“Gelişen teknoloji, artık yasal defterler dışında elektronik ortamda yer alan kayıtlarında dikkate alınması zorunlu kılmaktadır. Davacı şirketin ilgili dönemde indirim konusu yaptığı katma değer vergisinin varlığına ilişkin tespitlerin bilgisayar kayıtlarından yapılması mümkün iken ibraz edilen bilgisayar kayıtları ve indirim konusu yapılan faturalar incelenmeksizin defterlere kaydedilmeyen faturalarda yazılı katma değer vergisinin indirim konusu yapılamayacağından söz edilerek, katma değer vergisi indirimlerinin reddedilmesi suretiyle yapılan tarhiyatta hukuka uygunluk bulunmamaktadır…” (Dn. 4 D.’nin, 07.12.2006 tarih ve E. 2006/1793, K. 2006/2562 sayılı Kararı.)
“Şirketin ilgili dönemde indirim konusu yaptığı katma değer vergisinin varlığına ilişkin tespitlerin bilgisayar kayıtlarından yapılması mümkün iken bilgisayar kayıtları ve indirim konusu yapılan faturalar incelenmeksizin defterlere kaydedilmeyen faturalarda yazılı katma değer vergisinin indirim konusu yapılamayacağından söz edilerek, katma değer vergisi indirimlerinin reddedilmesi suretiyle yapılan tarhiyatta hukuka uygunluk bulunmamaktadır.” (Dn. 4 D.’nin, 09.10.2007 tarih ve E. 2006/512, K. 2007/3088 sayılı Kararı.)
Katma değer vergisi indiriminin şartlarından biri olan kanuni defterlere kaydedilme şartı; mükelleflerce defterin ibraz edilmemesi veya defterin boş olması gibi hallerde ispatlanamamaktadır. Ancak verilen mahkeme kararları katma değer vergisi indirimine ilişkin kanuni deftere kaydedilme şartını Maliye İdaresi’nden farklı bir biçimde yorumlamaktadır. Mahkemelerce kanuni deftere kaydedilme şartının yorumu ise mükelleflerce defterler ibraz edilmese dahi bilgisayar kayıtları ile aldığı belgelerin defterlere kaydedildiğinin ispat edilmesi halinde de katma değer vergisi indiriminin mümkün olduğu yönündedir. Yani mahkemelerin yorumu kanuni deftere kaydedilme şartını salt kanuni deftere yazılma olarak değil belgelerin resmi kayıtlara intikal ettirildiğinin ispat edilmesi halinde indirimin mümkün olduğu yönündedir. Mahkemelerin bu yöndeki kararları da istikrar kazanmıştır.
DEFTER VE BELGELERİN ZAYİ OLMASI
Mükelleflerin defter ve belgelerinin çeşitli nedenlerle zayi olması halinde, verdikleri KDV beyannamelerinde indirim konusu yaptıkları KDV’nin bir belgeye dayanıp dayanmadığı, bu belgenin işletme faaliyetleri ile ilgisi olup olmadığının ve bu belgelerin defterlerine kaydedip kaydetmediklerinin tespiti mümkün değildir. Bu durum indirilen ve nakden veya mahsuben iade edilen KDV konusunda kuşkulara yol açmaktadır
Konuyla ilgili bazı yargı karar özetleri şu şekildedir;
“Mücbir sebep olarak kabul edilen çalınma olayı nedeniyle, defter ve belgeler incelemeye ibraz edilmediğinden, vergi matrahının tamamen veya kısmen maddi delillere dayanılarak tespitine imkan olmadığından, re’sen takdir nedeninin varlığının kabulü zorunludur. Ancak bu durum Vergi Usul Kanunu ve KDV Kanunu’nun mükellefe yüklediği ispat ve ibraz yükümlülüğünü ortadan kaldırmaya dayanak sayılabilecek hukuki bir neden olarak düşünülemez. Zira, ticari icaplara göre emtia satın aldığı kişi ve kuruluşları tanımak ve bilmek durumunda olan bir alıcı, gerekli girişimleri yaparak emtia alımına ilişkin belgelerin mevcudiyetini ispat olanağına her zaman sahip bulunmaktadır. Bu durumda ispat külfeti kendisine düşen mükellefler tarafından ibraz edilebilen fatura ve benzeri vesikalara ilişkin KDV indirim konusu yapılabilecek, aksi halde KDV indirimleri kabul edilemeyecektir.” (DVDDGK’nın, 24.12.2004 tarih ve E: 2004/145, K: 2004/204 sayılı kararı)
“Defter ve belgelerin yanması durumunda ispat külfeti kendilerine düşen yükümlüler tarafından ibraz edilebilir fatura ve benzeri vesikalarda belirtilen katma değer vergisi indirim konusu yapılır. Aksi halde indirimler kabul edilemez.” (Dn..11.D.’nin, 07.06.1995 tarih ve E: 1995/1473, K: 1995/1802 sayılı Kararı)
Danıştay kararları incelendiğinde genel kabul gören görüş; defter belge ibraz etmeme sonucu bütün KDV indirimlerinin reddedilmesini doğru bulmamaktadır. Ayrıca Danıştay; gerek mükelleflerin indirimlerini belgelendirmesi, gerekse inceleme elemanının karşıt incelemelerle mükelleflerin KDV indirimlerinin doğruluğunu saptaması sonucu, bütün KDV indirimlerinin reddedilmesinin uygun olmayacağı görüşündedir.
SONUÇ
Vergi incelemelerinde ödenmesi gereken verginin doğruluğunu tespit etmek esastır. İşletmelerin faaliyetlerini yürütmek için bazı maliyetlere katlanmaları gerektiği muhakkaktır. Bu itibarla KDV indiriminin tümden reddedilmesi yerine mükelleften alınabilecek ek bilgi, belge ve ifadelerle sonucun doğruluğu belirlenmelidir. Yargı kararları incelendiğinde; gerek Danıştay’ın gerekse Yargıtay’ın VUK 134. maddesi göz önünde bulundurularak mükelleften alınacak bilgi ve diğer belgeler değerlendirilerek KDV açısından bir takdir yapılması gerektiği yönündedir. Dolayısıyla KDV indirimlerinin defter ve belgelerin ibraz edilmediği gerekçesiyle tamamıyla reddedilmesi yerine, karşıt incelemeler yapılarak veya olayın akışına göre karşı firmalardan fatura suretlerinin ibrazı istenerek bir kanaate varıldıktan sonra takdir yoluna gidilmelidir.
30/09/2023
Av. Fatih ARAS
KAYNAKÇA
Ahmet KORKMAZ, Defter ve Belgelerin Vergi İnceleme Elemanlarına İbraz Edilmemesi Durumunda KDV İndirimi, E-Yaklaşım / Haziran 2013 / Sayı: 246
Burçin BOZDOĞANOĞLU, Gizleme Dolayısıyla Vergi Kaçakçılığı Suçunun Oluşumu Açısından Özellik Gösteren Durumlar, Vergi Sorunları Dergisi, Sayı: 330 Mart 2016
Fatih GÜNDÜZ, Tasdikli Yevmiye Defteri İbraz Edilmemesi Halinde KDV İndirimi, Yaklaşım / Ocak 2015 / Sayı: 265
Fatih GÜNDÜZ, MÜKELLEFLERCE DEFTER VE BELGE İBRAZ EDİLMEMESİ HALİNDE KDV İNDİRİMİNE İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER, E-Yaklaşım / Ekim 2011 / Sayı: 226
Eyyup İNCE, Defter Ve Belgelerin İbraz Edilmemesine İlişkin İçtihat Farklılıklarının Adil Yargılamaya Etkisi, Vergi Sorunları, Sayı: 388 Ocak 2021
Bu sitede yer alan yazıların tüm hakları saklıdır. Ancak, yazar ve site kaynağı gösterilerek alıntılanabilir. Yazılar aynen yayımlanamaz.
Bu sitede, vergi ve vergileme ile ilişkili konularda şahsi görüş ve yorumlarımıza yer verilmektedir. Sitede yer verilen bilgi veya verileri kullanımınız sonucunda ortaya çıkabilecek her türlü risk tarafınıza aittir. fatiharas.com sitesi ve yazarın söz konusu kullanımdan dolayı, (ihmalkarlık kaynaklı olanlar da dahil olmak üzere) her türlü özel, dolaylı veya arızi zararlardan ve cezai tazminattan dolayı sorumlu tutulamaz.
