Fazla Çalışmanın İspatı

Fazla Çalışmanın İspatı

Fazla çalışma, çalışma hayatında sıkça karşılaşılan ve işçi-işveren ilişkilerinde önemli bir yer tutan bir konudur. Fazla çalışmanın ispatı, işçi ve işveren arasındaki uyuşmazlıklarda belirleyici rol oynar. Bu makalede, fazla çalışmanın ispatına dair hukuki çerçeve, Yargıtay kararları ışığında incelenecek ve uygulamada dikkat edilmesi gereken noktalar detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Kavramları

Fazla çalışma, haftalık 45 saati aşan çalışmalardır. İş Kanununa göre, bir işçinin normal haftalık çalışma süresi 45 saattir. Bu sürenin üzerindeki her çalışma fazla çalışma olarak kabul edilir ve fazla çalışma ücretinin %50 zamlı olarak ödenmesi gerekir. Günlük çalışma süresi ise 11 saati geçemez ve gece çalışmaları 7,5 saati aşamaz. Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda, bu süreyi aşan fakat 45 saati aşmayan çalışmalar ise fazla sürelerle çalışma olarak adlandırılır ve bu tür çalışmalar için ücretin %25 zamlı olarak ödenmesi gerekmektedir.

Fazla Çalışmanın İspatı İçin Gerekli Deliller

Fazla çalışma yaptığını iddia eden işçi, bunu ispat etmek zorundadır. İşveren ise fazla çalışmanın karşılığını ödediğini veya serbest zaman olarak kullandırdığını yazılı belgelerle ispatlamakla yükümlüdür. Yargıtay kararlarına göre, fazla çalışmanın ispatı konusunda işyeri kayıtları, giriş-çıkış belgeleri, iç yazışmalar ve tanık beyanları önemli delil niteliğindedir.

Yazılı Deliller

Yazılı deliller, fazla mesainin ispatında önemli bir yere sahiptir. Bu belgeler arasında puantaj cetvelleri, ücret bordroları, işyeri giriş-çıkış kayıtları, GPS kayıtları ve işyeri iç yazışmaları bulunmaktadır. Ücret bordrolarında fazla çalışma yapmadığına dair ibarelerin geçerliliği, Yargıtay 9. ve 22. Hukuk Daireleri arasında farklı görüşlere neden olmuştur. 9. Hukuk Dairesi, bu tür ibareleri geçerli kabul etmezken, 22. Hukuk Dairesi, iradeyi sakatlayan bir durum olmaması halinde geçerli kabul etmektedir.

Ücret bordrolarının fazla çalışmanın ispatı konusundaki rolü önemlidir. Bordrolarda fazla çalışma ücretinin tahakkuk ettirilmiş olması ve işçinin bu bordroyu ihtirazı kayıt olmaksızın imzalamış olması, fazla çalışmanın ödendiği anlamına gelir. Ancak, bordroda fazla çalışma tahakkuku bulunmaması durumunda, işçinin fazla çalıştığını ispatlamak için başka delillere ihtiyaç duyulacaktır.

Puantaj cetvelleri de fazla çalışmanın ispatında önemli bir delildir. Manyetik kart okuma, parmak izi veya manuel giriş-çıkış kayıtları gibi puantaj cetvelleri, işçinin ne kadar süre çalıştığını göstermektedir. Bu tür kayıtlar, fazla çalışmanın ispatında kullanılabilir ve işçinin iddialarını destekleyebilir.

İşyerindeki iç yazışmalar, e-postalar ve diğer belgeler de fazla çalışmanın ispatında kullanılabilir. Örneğin, işçinin fazla mesai yapmasını isteyen bir e-posta veya fazla çalışma saatlerini içeren bir iş raporu, fazla çalışmanın ispatında önemli bir delil olarak kabul edilebilir.

Tanık Beyanları

Fazla çalışma iddiasında bulunan işçi, yazılı delillerin yetersiz olduğu durumlarda tanık beyanları ile ispat yapabilir. Tanıkların işyerinde çalışmış olması ve işçinin çalışma düzenini bilmesi gereklidir. Ancak, yazılı delil mevcut ise tanıkla ispat mümkün değildir. Yargıtay kararlarına göre, işçinin tanıkla fazla çalışmayı ispatlayabilmesi için yazılı belgenin olmaması veya yazılı belgelerin yetersiz olması gereklidir.

Tanık beyanlarının fazla çalışmanın ispatındaki rolü büyüktür. İşyerinde çalışan diğer işçilerin veya işyerindeki yöneticilerin beyanları, işçinin fazla çalıştığını kanıtlamak için kullanılabilir. Ancak, bu tür beyanların geçerliliği, tanıkların güvenilirliği ve beyanlarının tutarlılığına bağlıdır.

Yargıtay Kararları

Yargıtay’ın fazla çalışmanın ispatı konusundaki kararları, genellikle işçi lehine olup, işçinin her türlü delille fazla çalışmayı ispat edebileceğini kabul etmektedir. İşverenin ise fazla çalışmanın karşılığını ödediğini yazılı belge ile ispatlaması gereklidir.

Örneğin, Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2016/30119 E., 2020/14681 K. sayılı kararında, fazla çalışmanın ispatı konusunda işyeri kayıtları, giriş-çıkış belgeleri ve tanık beyanlarının delil niteliğinde olduğu belirtilmiştir. Ayrıca, fazla çalışmanın yazılı belgelerle kanıtlanamaması durumunda, tanık beyanları ile sonuca gidilmesi gerektiği ifade edilmiştir.

Bir başka Yargıtay kararında, işçinin fazla çalışma yaptığına dair tanık beyanlarının yeterli olduğu ve işverenin bu beyanları çürütemediği durumlarda, işçinin fazla çalışma ücretini talep edebileceği belirtilmiştir. Yargıtay, bu tür durumlarda işçinin fazla çalışmayı ispat etmesi için tanık beyanlarının yeterli olabileceğini vurgulamaktadır.

Uygulamada Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

1. Ücret Bordroları: Bordroda fazla çalışma tahakkuku varsa ve işçi bordroyu ihtirazı kayıt olmaksızın imzalamışsa, o dönemin fazla çalışması hesaba katılmaz. Bordroların doğru ve eksiksiz tutulması, işverenin fazla çalışma ücretini ödediğini ispat etmesi açısından büyük önem taşır.
2. Puantaj Cetvelleri: Manyetik kart okuma, parmak izi veya manuel giriş-çıkış kayıtları gibi puantaj cetvelleri fazla çalışmanın ispatında önemli delillerdir. İşverenin, işçinin çalışma saatlerini doğru bir şekilde kaydetmesi ve bu kayıtları saklaması gerekmektedir.
3. İşverenin Belgeleri: İşverenin tuttuğu kayıtlar, fazla çalışmanın ispatında kullanılabilir. Bu kayıtların gerçeği yansıtması ve işçinin çalışma saatlerini doğru bir şekilde göstermesi gereklidir. İşverenin, işçinin fazla çalışma yaptığını ispatlamak için bu belgeleri mahkemeye sunması gerekebilir.
4. Tanık Beyanları: Tanık beyanlarının geçerliliği, tanıkların güvenilirliği ve beyanlarının tutarlılığına bağlıdır. Tanıkların, işçinin çalışma saatlerini ve fazla çalışma durumlarını doğru bir şekilde ifade etmeleri önemlidir.
5. İş Sözleşmeleri ve Yönetmelikler: İş sözleşmeleri ve işyerindeki yönetmelikler, fazla çalışmanın ispatında kullanılabilir. İş sözleşmesinde fazla çalışmanın nasıl değerlendirileceği ve ücretlendirme yöntemi açıkça belirtilmelidir.

Fazla Çalışma Ücretinin Hesaplanması

Fazla çalışma ücretinin hesaplanması, işçinin saatlik ücretinin %50 zamlı haliyle ödenmesiyle gerçekleştirilir. Örneğin, bir işçinin saatlik ücreti 20 TL ise, fazla çalışma ücreti 30 TL olacaktır. Bu hesaplama yöntemi, işçinin fazla çalıştığı her saat için adil bir ücret almasını sağlar.

Fazla sürelerle çalışma ücretinin hesaplanması ise, işçinin saatlik ücretinin %25 zamlı haliyle ödenmesiyle gerçekleştirilir. Örneğin, bir işçinin saatlik ücreti 20 TL ise, fazla sürelerle çalışma ücreti 25 TL olacaktır. Bu hesaplama yöntemi, işçinin fazla sürelerle çalıştığı her saat için adil bir ücret almasını sağlar.

Fazla Çalışmanın Belgelenmesi ve Kaydedilmesi

Fazla çalışmanın belgelenmesi ve kaydedilmesi, işverenin yasal yükümlülüklerinden biridir. İşveren, işçinin çalışma saatlerini doğru bir şekilde kaydetmeli ve bu kayıtları saklamalıdır. Ayrıca, fazla çalışma ücretinin doğru bir şekilde hesaplanması ve ödenmesi için bu kayıtların düzenli olarak kontrol edilmesi gerekmektedir.

İşverenin, işçinin fazla çalışma yaptığını belgelemek için çeşitli yöntemler kullanması mümkündür. Örneğin, manyetik kart okuma sistemleri, parmak izi tarayıcıları veya manuel giriş-çıkış kayıtları kullanılabilir. Bu sistemler, işçinin çalışma saatlerini doğru bir şekilde kaydetmek için etkili bir yöntemdir.

Yargıtay Kararlarının Değerlendirilmesi

Yargıtay’ın fazla çalışmanın ispatı konusundaki kararları, genellikle işçi lehine olup, işçinin her türlü delille fazla çalışmayı ispat edebileceğini kabul etmektedir. Yargıtay, fazla çalışmanın ispatında işçinin beyanlarının ve tanık ifadelerinin önemli bir rol oynadığını vurgulamaktadır.

Örneğin, Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2017/30119 E., 2020/14681 K. sayılı kararında, fazla çalışmanın ispatı konusunda işyeri kayıtları, giriş-çıkış belgeleri ve tanık beyanlarının delil niteliğinde olduğu belirtilmiştir. Ayrıca, fazla çalışmanın yazılı belgelerle kanıtlanamaması durumunda, tanık beyanları ile sonuca gidilmesi gerektiği ifade edilmiştir.

Bir başka Yargıtay kararında, işçinin fazla çalışma yaptığına dair tanık beyanlarının yeterli olduğu ve işverenin bu beyanları çürütemediği durumlarda, işçinin fazla çalışma ücretini talep edebileceği belirtilmiştir. Yargıtay, bu tür durumlarda işçinin fazla çalışmayı ispat etmesi için tanık beyanlarının yeterli olabileceğini vurgulamaktadır.

Sonuç

Fazla çalışmanın ispatı, işçi ve işveren arasındaki uyuşmazlıkların çözümünde kritik bir öneme sahiptir. İşçi, fazla çalışmasını her türlü delille ispat edebilirken, işverenin ödediği fazla çalışma ücretini yazılı belge ile ispatlaması gereklidir. Yargıtay kararları, fazla çalışmanın ispatında işçi lehine yorumlanmakta ve işçinin fazla çalışmayı ispat etmesi durumunda zamlı ücret talep edebilmesini sağlamaktadır.

Bu makalede, fazla çalışmanın ispatına dair hukuki çerçeve, Yargıtay kararları ışığında ele alınmış ve uygulamada dikkat edilmesi gereken hususlar vurgulanmıştır. İşçi ve işverenlerin, fazla çalışma konusunda haklarını koruyabilmeleri için bu hususlara dikkat etmeleri gerekir. İşverenlerin, işçilerin fazla çalışma ücretlerini doğru bir şekilde ödemeleri ve bu ödemeleri belgelemeleri, işçilerin ise fazla çalıştıklarını ispat edebilmeleri için gerekli delilleri toplamaları gerekmektedir.

Fazla çalışmanın ispatı konusundaki bu detaylı inceleme, işçi ve işverenlerin bu konuda daha bilinçli olmalarına ve haklarını korumalarına yardımcı olacaktır. İşçi ve işverenlerin, fazla çalışma konusunda yasal yükümlülüklerini bilmeleri ve bu yükümlülüklere uygun davranmaları, çalışma hayatındaki uyuşmazlıkların azalmasına katkı sağlayacaktır.