16/04/2021 tarih ve 31456 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik” uyarınca; 30/04/2021 tarihinden itibaren ödemelerde kripto varlıkların kullanılmasına ve ödeme ve elektronik para kuruluşlarının kripto varlıklara ilişkin platformlara yapılacak fon aktarımlarına ilişkin bir takım kısıtlamalar getirilmiştir. Bu yazıda, kripto paralar için getirilen yeni kısıtlamalarla ilgili dikkat çeken hususlar ve yaşanacak olası hukuki sorunlar tartışılmıştır.
- Kripto Paralar Gayri Maddi Varlık Olarak Tanımlanmıştır.
Yönetmeliğin 3’üncü maddesine göre kripto para; “dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıkları ifade eder.” şeklinde tanımlanmıştır.
Yönetmelikte, kripto varlıkların ödeme aracı olarak nitelendirilmeyeceğini belirtilmiştir. Bu nitelendirme günümüz gerçekleriyle bağdaşmamaktadır. Kripto paralar dünyanın birçok yerinde ödeme aracı olarak kullanılabilmektedir. Örneğin, ABD merkezli elektrikli otomobil firması Tesla’nın ödemelerde Bitcoin kabul edeceğini ve Starbucks’ın Bitcoin ile satış yapmaya başlayacağını duyurması, kripto paraların ödeme aracı olarak kullanılabileceğini göstermektedir. Ayrıca bazı kripto para birimleri, Visa ve Mastercard gibi firmalarla anlaşma yaparak kendi kredi kartlarını bile çıkartmıştır.
Bir varlığın ödeme aracı olarak kullanılmasının yasaklanması, o varlığın gerçek hayatta ödeme aracı olarak kullanabileceği gerçeğini değiştirmemektedir. Merkez Bankası kripto varlıkları, para veya menkul kıymet kapsamı dışında değerlendirmiştir. Kripto paraların tanımlanması konusunda ülkeler arasında bir fikir birliği mevcut değildir. Belçika ve İtalya kripto varlıkları “para” olarak nitelendirmiştir. İngiltere, Fransa, İspanya ve İsviçre gibi ülkeler ise kripto varlıkları, “gayrimaddi varlık” olarak nitelendirmiştir. Kanada ve Çin ise kripto varlıkları “emtia” olarak kabul etmiştir. Ülkemizde ise, kripto varlık tanımın yönetmelik hükmünden ziyade, yasal bir düzenleme ile yapılmasının, hukuki öngörülebilirlik açısından daha uygun olacağı düşünülmektedir.
- Kripto Paraların Ödeme Aracı Olarak Kullanılması Yasaklanmıştır.
Öncelikle, kripto para alım ve satımı için herhangi bir yasaklama söz konusunu olmadığının belirtilmesi gerekmektedir. Yasaklanan konu, kripto paraların ödeme aracı olarak kullanılamayacağına ilişkindir.
Yönetmeliğin 3’üncü maddesinin 2 ve 3’üncü fıkraları uyarınca; “kripto varlıklar, ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılamaz.” ve “kripto varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılmasına yönelik hizmet sunulamaz.” hükümlerine yer verilmiştir.
Türkiye’de kurulu kripto para borsası hizmeti veren firmaların bu yasağa uyacağı beklenmektedir. Ancak bu kısıtlamalar, kripto paraların hızlı bir şekilde yurtdışı borsalarına veya kişisel cüzdanlara transfer edilmesine sebep olacaktır. Kripto paralar, borsalardaki cüzdandan, başka bir cüzdana dakikalar içerisinde transfer edilebilmektedir. Bu işlem kripto paraların bir nevi yastık altına saklanması olarak nitelendirilebilir. Kripto paraların yurtiçi borsalarından bu şekilde kişisel cüzdanlara veya yabancı borsalara transferi henüz yasaklanmamıştır. Ancak yeni yasakların gelebileceği endişesi, yurtiçi borsalarında bulunan ve kayıt içinde bulunan kripto paraların, sistem dışına çıkmasına sebebiyet verecektir. Böyle bir durumda kazanan taraf yabancı kripto para borsaları olacaktır. Yabancı borsalara ve cüzdanlara internet üzerinden getirilecek olası erişim kısıtlamaları da, VPN gibi araçlarla çözülebilecektir. Dolayısıyla, kripto para teknolojisi tüm yönleriyle analiz edilerek, daha gerçekçi ve elverişli düzenlemelerin yapılması gerekmektedir.
Kripto paraların, merkezi Türkiye’de bulunmayan borsalarda, sanal cüzdanlarda veya soğuk cüzdanlarda bulunması durumunda, yapılan transferler herhangi bir kuruluş tarafından engellenemeyecektir. Borsa dışındaki cüzdanlarda (özelikle VPN üzerinden işlem yapıldığında) cüzdan sahibinin kimliğini belirlemek istinai durumlar dışında mümkün değildir. Kripto paralar kişiden kişiye aracıya gerek olmadan transfer edilebildiği için, transferlerin kamu otoriteleri tarafından izlenmesinin pratikte mümkün olmadığı değerlendirilmektedir. Dolayısıyla, yasaklamalara rağmen bu varlıkların ödeme aracı olarak kullanılmaya devam edeceğini öngörmek, daha gerçekçi bir yaklaşım olacaktır.
Yönetmeliğin 4’üncü maddesinin 1’inci fıkrasında; ödeme hizmeti sağlayıcıları, ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların doğrudan veya dolaylı olarak kullanılacağı bir şekilde iş modelleri geliştiremeyeceği ve bu tür iş modellerine ilişkin herhangi bir hizmet sunulmayacağı ayrıca belirtilmiştir.
Tartışılması gereken diğer bir konu ise, Merkez Bankasının getirmiş olduğu bu yasağa uyulmadığı taktirde, bunun yaptırımının ne olacağıdır. Yönetmelikte sadece yasaklama dışında cezai bir yaptırımdan bahsedilmemiştir. 1211 sayılı Merkez Bankası Kanunu’nun 68’inci maddesinde yer alan ceza hükümlerinde, Yönetmeliğin dayanağı olan Kanununun 4’üncü maddesinin üçüncü fıkrasının (I) numaralı bendinin (f) alt bendine aykırı davranılmasına ilişkin bir yaptırım söz konusu değildir. Kabahatler Kanunu’nun 2’nci maddesine göre kabahat deyiminden; kanunun, karşılığında idarî yaptırım uygulanmasını öngördüğü haksızlık anlaşılır. Kanunda ve yönetmelikte idari yaptırıma ilişkin somut bir belirleme yapılmamıştır. Bu sebeple ileride konuyla ilgili uygulanacak yaptırımların hukuka aykırı olacağı değerlendirilmektedir.
- Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşlarının Kripto Para Alım ve Satımı Gibi İşlemlere Aracılık Etmesi Yasaklanmıştır.
Yönetmeliğin 4’üncü maddesinin 2’nci fıkrasında; ödeme ve elektronik para kuruluşları, kripto varlıklara ilişkin alım satım, saklama, transfer veya ihraç hizmeti sunan platformlara veya bu platformlardan yapılacak fon aktarımlarına aracılık edemez. Bu hükümden, bankalar dışındaki ödeme aracılarının kripto para alım ve satım işlerinde para aktarımı yapamayacağı sonucuna ulaşılmaktadır. 30/04/2021 tarihinden itibaren sadece bankalar kripto para borsalarına fon aktarımlarında aracılık edebileceklerdir.
Kripto paraların vergilendirilmesine ilişkin konular ise başka bir yazıda detaylı olarak incelenecektir.
16/04/2021
Av. Fatih ARAS
Bu sitede yer alan yazıların tüm hakları saklıdır. Ancak, yazar ve site kaynağı gösterilerek alıntılanabilir. Yazılar aynen yayımlanamaz.
Bu sitede, vergi ve vergileme ile ilişkili konularda şahsi görüş ve yorumlarımıza yer verilmektedir. Sitede yer verilen bilgi veya verileri kullanımınız sonucunda ortaya çıkabilecek her türlü risk tarafınıza aittir. fatiharas.com sitesi ve yazarın söz konusu kullanımdan dolayı, (ihmalkarlık kaynaklı olanlar da dahil olmak üzere) her türlü özel, dolaylı veya arızi zararlardan ve cezai tazminattan dolayı sorumlu tutulamaz.