Ticari Defter Zayi Davası ve Zayi Belgesi Nedir?
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 82. maddesi gereğince, her tacir, ticari defterleri ve diğer önemli belgeleri 10 yıl boyunca saklamakla yükümlüdür. Bu belgeler arasında envanterler, finansal tablolar, yıllık faaliyet raporları ve ticari mektuplar da yer alır. Ancak bu belgelerin kaybolması, çalınması veya zayi olması gibi durumlarla karşılaşılabilir. Bu tür durumlarda, Türk Ticaret Kanunu tacirlere “zayi belgesi” alma imkanı tanımaktadır. Peki, defter zayi davası nedir ve zayi belgesi nasıl alınır?
Zayi Belgesi Nasıl Alınır?
Eğer ticari defterler ve belgeler yangın, su baskını, deprem gibi afetler veya hırsızlık gibi sebeplerle zayi olursa, tacir, bu durumu öğrendikten sonra 30 gün içinde ticari işletmesinin bulunduğu yerin yetkili ticaret mahkemesine başvurarak zayi belgesi talep edebilir. Defter zayi davası, hasımsız olarak açılan bir dava türüdür ve mahkeme, başvuru sahibinden olaya ilişkin belgeler (örneğin, itfaiye raporu) talep edebilir. Bu belgelerin eksiksiz sunulması, davanın olumlu sonuçlanması açısından önemlidir.
Zayi Belgesi Davası
Zayi belgesi talep ederken hangi defter ve belgelerin zayi olduğunun açıkça belirtilmesi gerekir. Mahkeme, bu belgeleri destekleyen kanıtları talep edecektir. Örneğin, bir yangın sonucu defterlerin yanması durumunda, itfaiye raporunda yanan belgelerin türü, seri numaraları ve diğer özellikleri detaylı bir şekilde belirtilmelidir. E-defterler ve e-faturalar içinse bilgisayar arızası gibi durumlarda veri kurtarma raporu alınması gerekmektedir.
Zayi Belgesi Almak İçin Süre ve Yasal Zorunluluklar
Zayi belgesi talebinin, olaydan itibaren 30 gün içinde yapılmaması durumunda, mahkeme talebi reddedebilir. Ayrıca, zayi belgesi alınmadığında ticari defterlerin saklanmaması durumunda adli ve idari para cezaları uygulanabilir. Bu nedenle, ticari defterlerin zayi olması durumunda en kısa sürede mahkemeye başvurarak zayi belgesi almak tacirin yararına olacaktır.
Vergi Uygulamalarında Zayi Belgesi ve Önemi
Yangın veya benzeri bir olayda defterlerin kaybedilmesi halinde, zayi belgesi almak, vergi incelemelerinde ve katma değer vergisi iadelerinde mükellefi koruyabilir. Vergi Usul Kanunu’na göre, defterlerin ibraz edilmemesi durumunda, vergi ziyaı cezası uygulanabilir. Ancak zayi belgesi, mücbir sebep olarak kabul edildiğinden, vergi ziyaı cezası uygulanmaz. Bu nedenle, defter zayi davası açarak zayi belgesi almak, vergi yükümlülüklerini yerine getirirken mükellefin korunmasını sağlar.
Sonuç ve Hukuki Etkileri
Danıştay’ın kararları, zayi belgesinin doğru ve usule uygun bir şekilde alındığında hukuki koruma sağladığını göstermektedir. Ancak, gerçeği yansıtmayan veya usulüne uygun olmayan zayi belgeleri, hukuki değer taşımaz ve mükellefi kaçakçılık suçlarıyla karşı karşıya bırakabilir. Bu nedenle, defter ve belgelerin kaybolması durumunda zayi belgesi almak, mükellefin haklarını korumak adına önemlidir.
Defter zayi davası açarak alınan zayi belgesi, vergi incelemelerinde mükellefe önemli bir savunma aracı sunar. Ancak bu belgenin alınmamış olması durumunda bile, defterlerin zayi olduğunu kanıtlamak ve bu durumu mahkemeye ispat etmek mümkündür.
Ticari Defter Zayi Davası Dilekçe Örneği
ANKARA NÖBETÇİ ASLİYE TİCARET MAHKEMESİNE
DAVACI :
VKN :
ADRES :
VEKİLİ : Av. Dr. Fatih ARAS
ADRES :
DAVALI : Hasımsız
KONU : Zayi belgesi verilmesi talebidir.
AÇIKLAMALAR :
Müvekkil şirkete ait 01/2023, 02/2023 ve 03/2023 dönemi yevmiye ve kebir e-defterleri, şirketin sözleşmeli mali müşaviri ……………ait bilgisayar belleğinin …… tarihinde arızalanması neticesinde silinmiş ve her türlü teknik müdahaleye rağmen e-defter verileri kurtarılamamıştır. Müvekkil şirket ile mali müşavir …………….arasında düzenlenen muhasebecilik hizmet sözleşmesi EK-1’de yer almaktadır. Söz konusu veri kaybına ilişkin ISO 9001 sertifasına sahip Data Veri Kurtarma Merkezinin düzenlemiş olduğu …………. tarihli teknik raporda (EK-2) aynen aşağıdaki tespitlere yer verilmiştir.
“………….”
EK-2’de yer alan raporda, müvekkil şirketin unvan ve vergi kimlik numarasına yer verilerek, şirkete ait muhasebe verilerinin kurtarılamadığı belirtilmiştir.
19/10/2019 tarih ve 30923 nolu Resmi Gazete’de yayımlanan; Elektronik Defter Genel Tebliği (Sıra No: 1)’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Sıra No:3) madde 7’de aşağıdaki hükümlere yer verilmiştir :
“e-Defter tutanlar, Vergi Usul Kanununda belirtilen “Mücbir Sebep” halleri nedeniyle e-Defter veya beratlarına ait kayıtlarının bozulması, silinmesi, zarar görmesi veya işlem görememesi ve e-Defter ve berat dosyalarının muhafaza edildiği e-Defter saklama hizmeti veren özel entegratör kuruluşlardan veya Başkanlıktan ikincil örneklerinin temin edilemediği hallerde, söz konusu durumların öğrenilmesinden itibaren tevsik edici bilgi ve belgeleri ile birlikte 15 gün içinde ticari işletmesinin bulunduğu yetkili mahkemesine başvurarak kendisine bir zayi belgesi verilmesini istemelidir. Mahkemeden zayi belgesinin temin edilmesini müteakip, zayi belgesi ile birlikte durumun Başkanlığa yazılı olarak bildirilmesi ve Başkanlık tarafından istenilen bilgi ve belgelerin (talep edilecek bilgi ve belgeler e-Defter Uygulama Kılavuzunda açıklanır) ibraz edilmesi halinde, mükelleflerin zayi olan e-Defter kayıtlarının yeniden oluşturulması ve bunlara ait yeni oluşturulan e-Defter ve berat dosyalarının e-Defter uygulaması aracılığı ile Başkanlık sistemine yeniden yüklenmesi için Başkanlık tarafından yazılı izin verilir.”
Müvekkil şirkete ait 01/2023, 02/2023 ve 03/2023 dönemi e-defterlerin tek dijital kopyası serbest muhasebeci mali müşavir …………’de mevcut olduğundan ve söz konusu e-defter verileri silinerek zayi olduğundan, TTK madde 82, (7) numaralı fıkra uyarınca Mahkemenizden, 01/2023, 02/2023 ve 03/2023 dönemi yevmiye ve kebir e-defterlerinin zayi olduğuna dair tarafımıza zayi belgesi verilmesini talep etme zarureti hasıl olmuştur.
HUKUKİ SEBEPLER : TTK. Md. 82, Elektronik Defter Genel Tebliği (Sıra No: 1)’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Sıra No:3) ve sair mevzuat hükümleri.
HUKUKİ DELİLLER : Mali müşavirlik hizmet sözleşmesi, ……… tarihli veri kurtarma raporu, Kanuni ve takdiri her türlü delil.
NETİCE VE TALEP : Yukarıda arz ve izah olunan sebeplerden dolayı, müvekkil şirkete ait 01/2023, 02/2023 ve 03/2023 dönemi yevmiye ve kebir e-defterlerinin zayi olduğuna dair tarafımıza zayi belgesi verilmesi hususunda gereğini saygılarımla arz ve talep ederim. …/../2024
Av. Dr. Fatih ARAS
Davacı Vekili
