Vergi İnceleme Raporu

VERGİ İNCELEMESİ NEDİR

Vergi incelemesi, “ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, saptamak ve sağlamaktır” şeklinde tanımlanabilir. Vergi genel anlamda “belirli bir hizmet karşılığı olmamak ve geri verilmemek üzere kamu harcamalarını karşılamak amacıyla kişilerden alınan ödemedir.

Vergi incelemesi bir denetim faaliyetidir. Vergi yükümlüsünün vergi yasalarına göre ödemesi gereken vergiyi ödeyip ödemediğinin saptanmasıdır. Anayasa’da belirtildiği gibi, herkes kamu giderlerini karşılamak üzere mali gücüne göre vergi ödemekle yükümlüdür. Vergi yükümlülüğünün adaletli ve dengeli olarak yerine getirilmesi, bir ülkenin maliye politikalarının sosyal amacıdır.

Verginin doğruluğu, bir diğer deyimle hangi sınırlar içinde doğrudur ve güvenlidir sorusunun yanıtı ancak vergi incelemesi sonucu vermek mümkündür. Zira, doğru ve güvenli bilgiye bir uğraş sonucu ulaşılabilir. Bu uğraşın adı da vergi incelemesidir. Hiçbir şey uğraş vermeden kesin olarak iddia edilemez.

Vergi incelemesi tüm tarafların yasalara uygunluk derecesini saptama amacını taşımaktadır. Hukuk kuralları toplumun düşüncelerine, alışılmış hayat görüşlerine uygun değilse, hukuk kurallarıyla bireylerin davranışları arasında sık sık çatışma çıkması kaçınılmazdır. Bu nedenle “vergi incelemesi” gereklidir ve bu konuda uzman kişilere gereksinme vardır. Herkes vergi incelemesi yapamaz. Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar vergi yasaları tarafından saptanmıştır (VUK md. 135). Vergi inceleme elemanları bize göre toplumsal hayatta çok önemli rol oynamaktadır.

VERGİ İNCELEMESİNİN AMACI

Vergi incelemesinin amacı; ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunun araştırılması ve saptanmasının sağlanmasıdır (VUK md. 134). Vergi incelemesi “tarh” zaman aşımının sonuna kadar her zaman yapılabilir (VUK md. 138).

İnceleme genel olarak (istisnaları vardır) resmi çalışma saatleri içinde yapılır. Vergi incelemesine tabi olan bir işletme yeniden tekrar bir vergi incelemesine tabi tutulabilir (3). Vergi incelemesi (istisnaları hariç) genel kural olarak işyerinde yapılır.

VERGİ İNCELEME RAPORU NEDİR

Vergi incelemesi, vergi yönetimine ödenen verginin vergi yasalarına göre “doğru” olup olmadığını güvence altına almak için yapılmaktadır. Vergi incelemesi her zaman tam garanti anlamında bir güvence verme gücü taşımayabilir. Zira, üst düzey bir güvence taşıyan vergi incelemesi tüm işlemlerin bütününü tek tek hiç boşluk bırakmadan incelemesi sonucu verilebilir. Bize göre vergi incelemesi “örnekleme yöntemi” ile bir kısım vergisel işlemler incelenerek “orta düzey” bir güvence verebilir. Vergi inceleme raporu, inceleme elemanları tarafından usta, çırak ilişkisi olarak tam olmasa da az çok kapsam itibariyle standart hale gelmiştir.

Vergi inceleme elemanı raporun kapsam bölümünde ödenen vergi yasalara göre doğru değil ise neden doğru olmadığını açıklar. Vergi incelemesinde, inceleme elemanları meslekleri gereği, gereken özen ve titizliği göstermek zorundadırlar. Ayrıca incelemeyi dürüstçe ve tarafsız olarak yapmak durumundadırlar.

VERGİ İNCELEME RAPORUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ

Vergi yasalarında vergi inceleme raporuyla doğrudan ilgili bağımsız bir hukuk kuralı yoktur. Sadece, “vergi inceleme yapmaya yetkili olanlarca düzenlenmiş vergi inceleme raporlarında belirtilen matrah veya matrah kısmı üzerinden vergi tarh olunmasıdır.” (VUK md. 30) diye bir kurala rastlanmaktadır. Ayrıca, “Takdir Komisyonunun Kararı üzerine tarh edilen vergilerde kararın ve re’sen takdiri gerektiren inceleme raporunun birer sureti ihbarnameye eklenir” (VUK md. 35) denilmektedir. Hal böyle olunca, vergi inceleme raporları re’sen ya da ikmalen tarhiyatlar için dayanak oluşturmaktadır.

Vergileme, vergi inceleme raporunun ikazı üzerine vergi yönetimini harekete geçirmekte ve vergi yönetiminin tarh işlemine girişimini sağlamaktadır. Vergi inceleme raporu ile tarh işlemini birbirinden ayırt ederek ne vergileme raporuna dayalı olarak nede tarh işlemine dayalı olarak dava açma hakkı doğmamaktadır, burada söz konusu olan iki ayrı işlemin birbirini tamamlayıcı olması ve vergi yükümlüsünün iki işlemi bir arada kullanarak dava açabilmesidir.

VERGİ İNCELEME TUTANAĞI VE HUKUKİ NİTELİĞİ

Vergi inceleme elemanı vergi incelemesi sonucu önce “vergi inceleme tutanağı” düzenler sonra da “vergi inceleme raporu” düzenler.  Vergi inceleme elemanları, gerekli gördükleri hallerde, vergi inceleme bulgularını bir tutanak ile saptamaktadırlar. Tutanaklar eğer vergi yükümlüleri tarafından imzalanacak olur ise, o zaman hukuki bir nitelik kazanmaktadır. Ancak, vergi yükümlüleri tarafından imzalanmazlarsa o zaman hukuki bir sonuç doğurmaları olanaklı değildir. Zira, vergi yükümlüsü tarafından çekincesiz imza edilen tutanaklar kanıt oluşturmaktadır ve vergi yükümlüsünün vergi inceleme bulgularının doğruluğunu kabul ettiği anlamını taşımaktadır (VUK md. 141). Vergi inceleme tutanağı vergi yükümlüsü tarafından imzalanmaz ise vergi inceleme elemanı ilgili belge ve defterleri alıkoyma hakkına sahiptir, belge ve defter kayıtları vergi suçunun kanıtlarını oluşturmaktadır.

VERGİ İNCELEME RAPORU VE HUKUKİ NİTELİĞİ

İnceleme elemanı, inceleme sonuçlarını bir vergi inceleme raporuna bağlar. Vergi incelemesinde, tutanak veya diğer delillerle tespit edilen hususların, vergi hukuku ve muhasebe denetimi açılarından değerlendirilerek, bu verilerle ne gibi sonuçlara varıldığını ve bu sonuçlara göre incelemenin muhatabı hakkında vergi hukukunda hangi hükümlere göre ne yolda işlem yapılması gerektiğini belirten, vergi yönetimi adına düzenlenmiş idari bir ön işlem belgesidir 

Vergi inceleme raporları, inceleme elemanı ekleri ile birlikte, yapılan çalışmaların sonuçlarını somut olarak ve gerekçeleriyle ortaya koyar ve vergi dairesine gönderir. Vergi dairesi rapordaki esaslara göre vergi ve ceza alma işlemlerini yapar. Vergi dairesi inceleme raporundaki sonuçlarla bağlı olup, bu konuda takdir ve değerlendirme yetkisine sahiptir.

Görüldüğü gibi inceleme raporu vergi yönetimini harekete geçiren bir hukuki nitelik taşımaktadır. Bilindiği gibi, vergilerin yasallığı ilkesi gereği, her vergilendirme işleminin temelinde bir yasa hükmü bulunmalıdır.  Vergilendirme somut olması nedeniyle mutlaka hukuka uygun olmalıdır. Hukuka uygun olup olmadığına idari yargı karar verecektir.

Vergi İnceleme Raporu Nereden Alınır

Vergi inceleme raporu örneği, uzlaşma davetiyesi veya vergi ceza ihbarnamesi ekinde tebligat ile mükelleflere gönderilmektedir. İhbarname ekinde inceleme raporunun yer almaması halinde bağlı bulunduğunuz vergi dairesinden raporun bir örneğini talep edebilirsiniz.

Vergi İnceleme Raporu Sorgulama

Vergi inceleme raporu üzerindeki yer alan sorgulama kodu ile Vergi Denetim Kurulu mükellef portalı üzerinden raporun PDF halini görüntülenmesi mümkündür.

Vergi İnceleme Raporuna Karşı İtiraz

Vergi inceleme raporuna karşı ilk itirazlar için rapor değerlendirme komisyonunda dinlenilme talep edilebilir. Rapor değerlendirme komisyonu dinlenme talebini kabul ederse, düzenlenecek toplantıda rapora karşı itirazlar öne sürülebilir. Tarhiyat öncesi uzlaşma talebinde de rapora karşı itirazlar belirtilerek, ödenecek vergi ve ceza azaltılabilir.

Vergi İnceleme Raporuna Karşı Dava Açılması

Vergi inceleme raporuna dayalı olarak tebliğ edilen vergi ceza ihbarnamelerine karşı 30 günlük süre içinde Vergi Mahkemesi nezdinde dava açılabilir.