Sahte Fatura Suçları

Sahte Fatura Suçları: Düzenleme, Kullanma, Cezalar ve Yasal Süreçler

Ticari hayatta karşılaşılan en önemli risklerden biri olan sahte fatura, işletmeleri ciddi hukuki ve mali sonuçlarla karşı karşıya bırakabilir. Halk arasında “naylon fatura” olarak da bilinen bu belgeler, gerçekte olmayan ticari işlemleri varmış gibi göstermek amacıyla düzenlenir. Vergi mevzuatında “naylon fatura” terimi geçmese de, uygulamada bu şekilde adlandırılması yaygındır. Peki sahte fatura nedir, neden kullanılır, türleri nelerdir ve karşılaşılması durumunda ne gibi cezalar uygulanır? Bu makalemizde, sahte fatura düzenleme ve kullanma suçlarını, yasal süreçleri ve dikkat edilmesi gereken noktaları ayrıntılı olarak ele alacağız.

Sahte Fatura (Naylon Fatura) Nedir?

Sahte fatura düzenleme ve kullanma suçları Vergi Usul Kanunu’nun 359. maddesinde düzenlenmiştir. Sahte fatura, gerçek bir mal veya hizmet alışverişi olmadığı halde, sanki bir alışveriş olmuş gibi düzenlenen faturaları ifade eder. Yani, faturada belirtilen işlemin aslen hiç gerçekleşmemiş olması durumudur.

Bir faturanın “naylon” olarak kabul edilmesi için temel şart, o faturanın gerçek bir ticari ilişkiye dayanmaması veya kısmen dayanması durumudur. Bu, tamamen hayal ürünü bir işlem için fatura kesilmesi anlamına gelir.

Neden Sahte Fatura Düzenlenir ve Kullanılır?

Sahte fatura düzenleme ve kullanmanın arkasında çeşitli nedenler yatar. Bu nedenleri düzenleyen ve kullanan taraf olarak ayırmak mümkündür:

• Düzenleyen Taraf Açısından Nedenler:
  • Komisyon Geliri Elde Etme: Sahte faturaları üçüncü kişilere satarak karşılığında komisyon almak en yaygın nedenlerden biridir.
  • Kara Para Aklama: Yasa dışı yollardan elde edilen paranın kaynağını gizlemek amacıyla sahte faturalar kullanılabilir.
  • Hayali İhracat Yapma: Gerçekleşmemiş ihracat işlemlerini belgelendirmek suretiyle teşvik veya iade almak için sahte fatura düzenlenebilir.
  • Stok Çıkışı Sağlama: Daha önce belgesiz satılan malları işletmenin resmi kayıtlarından çıkarmak amacıyla, komisyon karşılığında sahte fatura düzenlendiği sıklıkla görülür.
  • Ciro Büyüklüğü Gösterme: Özellikle kamu ihalelerine katılım şartları arasında bulunan ciro büyüklüğünü sağlayabilmek için sahte fatura düzenlenebilir. Bu durumda, komisyon geliri elde etmek birincil amaç olmayabilir.
• Kullanan Taraf Açısından Nedenler:
  • Daha Az Vergi Ödeme: Sahte faturayı kayıtlara alarak giderleri fazla göstermek ve böylece vergi matrahını düşürmek en temel amaçtır.
  • Daha Fazla KDV İadesi Alma: Gerçekleşmemiş alımlar üzerinden KDV indiriminden yararlanarak veya iade talep ederek haksız kazanç elde etmek için sahte fatura kullanılabilir.

Kullanan tarafın sahte fatura kullanma tercihi, genellikle faturanın KDV tutarından çok daha düşük bir komisyon bedeli ödeyerek bu “avantajı” elde etmesinden kaynaklanır.

Sahte Faturanın Türleri: Sahte Belge ve Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge

Naylon faturanın temel olarak iki türü vardır: sahte belge ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge. Bu ayrım, uygulanacak cezalar ve zamanaşımı gibi pek çok konuda büyük önem taşır.

1. Sahte Belge:
   • Bu tür belge, gerçek bir işlem veya durum olmadığı halde, o işlem veya durum varmış gibi düzenlenen bir belgedir.
   • Burada, ortada gerçek bir mal veya hizmet hareketi kesinlikle yoktur. Fatura tamamen hayal ürünüdür.
   • Örnek: Hiç almadığınız temizlik malzemeleri veya reklam hizmeti için düzenlenen faturalar sahte belge kapsamında değerlendirilir.
2. Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge:
   • Bu tür belge ise, gerçek bir işlem olmasına rağmen, faturada bu işlemin niteliği, miktarı veya değeri gibi bilgilerin gerçeğe aykırı şekilde gösterilmesidir.
   • Yani, gerçek bir ticari işlem vardır, ancak bu işlem faturada farklı ve yanıltıcı bir şekilde yansıtılır.
   • Örnekler:
     • 1 milyon TL değerinde bir mal sattınız, ancak faturayı 5 milyon TL olarak düzenlediniz (değerin gerçeğe aykırı gösterilmesi).
     • Demir satışı yaptınız, ama faturada çimento sattığınızı belirttiniz (niteliğin gerçeğe aykırı gösterilmesi).

Bu iki belge arasındaki temel fark, sahte belgede işlemin tamamen yokluğu, muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgede ise işlemin varlığına rağmen bilgilerinin yanlış yansıtılmasıdır.

Sahte Fatura Suçlarının Cezaları

Sahte fatura düzenleme veya kullanmanın ciddi hukuki sonuçları vardır. Cezalar, belgenin türüne göre değişiklik gösterir:

• Sahte Belge Düzenleme veya Kullanma Cezası: 3 yıldan 8 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.
• Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Düzenleme veya Kullanma Cezası: 18 aydan 5 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.

Bu ayrım, mahkemenin vereceği hüküm ve bazı lehe olabilecek uygulamalar açısından önemlidir.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)

Ceza yargılamasında sanık lehine olabilecek durumlardan biri Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) kararıdır. Eğer şartlar oluşmuşsa, mahkeme 2 yılın altındaki hapis cezaları için HAGB kararı verebilir.

• HAGB kararı verilmesi durumunda, kişi 5 yıl içinde kasıtlı olarak yeni bir suç işlemezse hapse girmez ve adli sicili temiz kalır.
• Sahte belgede ceza üst sınırının yüksek olması (8 yıl) nedeniyle hapis cezası alma ihtimali daha yüksekken, muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgede üst sınırın daha düşük olması (5 yıl) ve cezanın 2 yıl altına inme olasılığının daha fazla olması nedeniyle HAGB uygulaması ihtimali daha yüksektir. Bu da muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgenin cezasal açıdan sahte belgeye göre daha “hafif” sonuçlar doğurabileceğini gösterir.

Vergi Cezaları

Sahte fatura kullanımı aynı zamanda ciddi vergi cezalarını da beraberinde getirir:

• Vergi Ziyaı Cezası: Sahte fatura nedeniyle bir vergi kaybı ortaya çıkmışsa, ortaya çıkan verginin 3 katı tutarında vergi ziyaı cezası uygulanır. Bu cezalar için uzlaşma söz konusu olmaz.
• Özel Usulsüzlük Cezaları: Sahte fatura kullanımı nedeniyle ayrıca özel usulsüzlük cezaları da kesilebilmektedir. Ancak, güncel Danıştay kararlarına göre bu cezaların hukuka aykırı olduğu yönünde görüşler bulunmaktadır. Bu tür özel usulsüzlük cezalarına karşı dava yolu açıktır.

KDV İadesi ve Özel Esaslar

Sahte fatura düzenleyen ve kullanan mükellefler, KDV iadesi yönünden “özel esaslar” kapsamına alınabilirler. Bu durum, mükellefin ticari faaliyetlerini ciddi şekilde kısıtlayabilir. Özel esaslar mevzuatında yakın zamanda değişiklikler yapıldığı belirtilmekle birlikte, genel prensip, sahte fatura bağlantısı olan firmaların iade süreçlerinin daha sıkı denetime tabi tutulmasıdır. Ancak uygulamada

Sahte Fatura Bilmeden Kullanılabilir mi?

Evet, bir firmanın sahte faturayı bilmeden kullanması mümkündür. Vergi incelemeleri sırasında müfettiş, faturanın sahte olduğu sonucuna varsa dahi, mükellefin bu faturayı bilmeden kullandığı kanaatine ulaşabilir.

Bilmeden kullanma tespiti yapılması durumunda, sonuçlar bilerek kullanmaya göre daha hafiftir:

• Vergi Ziyaı Cezası: Ceza 3 kat değil, tek kat kesilir.
• Cumhuriyet Savcılığına Suç Duyurusu: Bilmeden kullanma tespiti varsa, cumhuriyet savcılığına suç duyurusu yapılmaz.

Bilmeden kullanma tespitinin, genellikle sahte faturaların mükellefin toplam alışları içindeki oranının yüzde 20’yi geçmediği durumlarda söz konusu olabilir. Eğer kayıtlardaki sahte fatura oranı daha yüksekse, mükellefin bilerek kullandığı varsayılarak daha ağır yaptırımlar (3 kat ceza ve savcılık şikayeti) uygulanabilir.

Sahte Fatura Nasıl Anlaşılır?

Sahte faturaları tespit etmek her zaman kolay değildir ve dikkatli bir inceleme gerektirir. Ancak bazı şüpheli durumlar ve kontrol yöntemleri mevcuttur:

1. Fatura Taklidi: Bilinen, güvenilir bir firmanın faturası başka biri tarafından taklit edilmiş olabilir.
2. E-Arşiv Fatura Sorgulama: E-arşiv faturaların gerçekten düzenlenip düzenlenmediği Gelir İdaresi Başkanlığı sistemi üzerinden sorgulanabilir. Şüpheli faturaların bu yolla elektronik ortamda teyit edilmesi önerilir. Ancak, sorgulama sonucu faturanın firma tarafından düzenlendiği anlaşılsa bile, faturanın içeriğinin gerçeğe aykırı olma ihtimali vardır.
3. Firma Altyapısının Kontrolü: Vergi incelemelerinde faturayı düzenleyen firmanın gerçekten mal ve hizmet sunumu gerçekleştirecek bir altyapıya sahip olup olmadığı incelenir. İncelenen kriterler şunlar olabilir:
   • Şirket sermayesi
   • Çalışan sayısı
   • Envanter dengesi
   • Depo varlığı
   • Nakliye araçlarının varlığı
   • Örnek: Aniden milyonlarca liralık ciroya ulaşan, ancak asgari sermayeyle kurulmuş, çalışanı ve deposu olmayan bir firmanın düzenlediği faturalar sahte olarak kabul edilebilir.
4. Nakliye Kontrolü: Fatura konusu malların fiziksel olarak nakledilip nakledilmediği incelenir. Özellikle taşıma aracı olmayan firmalardan alınan malların nakliyesinin kanıtlanamaması, faturanın sahte olma ihtimalini artırır. Son yıllarda Plaka Tanıma Sistemi (PTS) verileri kullanılarak, taşıma aracının beyan edilen tarih ve zamanda ilgili teslimat yerine gidip gitmediği tespit edilebilmektedir.
5. Ödeme Yönteminin İncelenmesi: Fatura bedellerinin nasıl ödendiği de önemli bir kriterdir.
   • Eğer fatura bedelleri banka kanalı dışında nakit olarak ödenmiş veya hiç ödenmemişse, faturanın sahte olduğuna dair şüpheler artar.
   • Fatura bedeli banka üzerinden ödense dahi sahte kabul edilebilir. Uygulamada “kapama” denilen bir yöntem vardır. Bu yöntemde, alıcı fatura bedelini satıcının hesabına gönderir, ancak kısa süre sonra bu bedel satıcı tarafından nakit çekilerek komisyon kesildikten sonra alıcıya elden iade edilir. Bu tür bir işlemin ispatı incelemelerde tartışma konusu olabilir.
6. Karşıt İncelemeler: Faturanın sahte olup olmadığını anlamak için sadece tek bir kriter yeterli değildir. İncelemeyi yapan birimler, ilgili firmanın satışlarıyla ilgili karşıt incelemeler yaparak işlemin gerçekliğini teyit etmeye çalışırlar.

Sahte Fatura Yargılamalarında Etkin Pişmanlık

Vergi kaçakçılığı suçlarına ilişkin önemli düzenlemeler getiren 7394 sayılı Kanun (Nisan 2022) ile sahte fatura yargılamalarında “etkin pişmanlık” imkanı getirilmiştir.

Etkin pişmanlıktan yararlanmak için, ilgili vergi dairesine gecikme faiziyle birlikte verginin aslı ve kesilen vergi ziyaı cezasının yarısının ödenmesi gerekmektedir.

Bu ödeme ne zaman yapılırsa, ceza indirim oranı değişir:

• Soruşturma Aşamasında Ödeme: Ceza yarı oranında indirilir. Ceza alma riski yüksek dosyalarda HAGB kararı alabilmek için bu aşamada ödeme yapılması avantajlı olabilir.
• Kovuşturma Aşamasında Ödeme: Ceza üçte biri oranında indirilir.

Etkin pişmanlık, suçun kabulü ve doğan zararın tazmini karşılığında sanığa tanınan önemli bir lehtir.

Zincirleme Suç Hükümleri ve Yasal Değişiklikler

7394 sayılı Kanun’un getirdiği bir diğer önemli değişiklik, zincirleme suç hükümlerinin uygulanmasıyla ilgilidir.

• Eski Durum: Önceden, farklı takvim yıllarında işlenen sahte fatura suçları için her bir takvim yılı için ayrı ayrı ceza veriliyordu. Bu durum, cezaların toplamda 15-20 yıla kadar ulaşmasına neden olabiliyordu.
• Yeni Durum (15 Nisan 2022 Sonrası): Son düzenleme ile, farklı takvim yıllarında işlenen sahte fatura suçları artık tek bir suç olarak kabul edilmektedir. Bu tek suça verilecek cezada ise ¼ ila ¾ oranında artırım yapılabilir. Bu değişiklik, toplam ceza miktarını eski duruma göre genellikle azaltıcı niteliktedir.

Farklı tüzel kişilikler (şirketler) üzerinden işlenen suçlar konusunda ise durum biraz farklıdır. Bir kişiye ait birden fazla şirket üzerinden sahte fatura düzenlenmişse, her bir şirket için ayrı yargılama yapılıp cezai işlem tesis edildiği uygulamada görülmektedir. Bu durumun da zincirleme suç kapsamında tek bir yargılama ile çözülmesi gerektiği kanaatindeyiz.

Sahte Fatura Suçlarında Zamanaşımı

Sahte fatura düzenleme ve kullanma suçlarında zamanaşımı süresi, Türk Ceza Kanunu’na göre belirlenir. Cezanın üst sınırı, zamanaşımı süresini etkileyen temel faktördür.

• 15 Nisan 2022 Sonrası:
  • Sahte fatura (sahte belge) düzenleme ve kullanma suçu için ceza üst sınırı 8 yıla çıkarılmıştır. Bu durumda, olağan dava zamanaşımı süresi 15 yıl olacaktır.
  • Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge suçu için ceza üst sınırı 5 yıla çıkarılmıştır. Bu durumda, olağan dava zamanaşımı süresi 8 yıl olacaktır.

Zamanaşımını Uzatan Haller

Zamanaşımını kesen veya durduran haller söz konusu olursa, zamanaşımı süresi en fazla yarısı kadar uzayabilir.

• Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı faturada zamanaşımı süresi 12 yıla kadar çıkabilir.
• Sahte faturada ise zamanaşımı süresi 22,5 yıla kadar uzayabilir.

Zamanaşımı süresi dolmasına rağmen yargılamada bir karar verilememişse, davanın düşmesine karar verilmesi gerekir.

Düzenleme ve Kullanma Suçlarına Ayrı Ceza Verilir mi?

Bu konu, yakın zamanda Yargıtay tarafından netleştirilmiştir.

• Eski Durum: Önceki yargılamalarda sahte fatura kullanma ve düzenleme için ayrı ayrı hapis cezaları verilebiliyordu.
• Yeni Durum (Yargıtay Kararıyla): Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun 2024 tarihli bir kararıyla bu durum değişmiştir. Artık bu iki suçtan yargılanan kişiler hakkında da zincirleme suç hükümleri uygulanması gerekmektedir. Buna göre, fiil her iki suça da girse bile, sadece sahte belge kullanma suçundan dolayı ceza verilmesi gerekmektedir. Devam eden yargılamalarda bu hususun mahkemenin dikkatine sunulması önemlidir.

Sonuç

Sahte fatura düzenleme ve kullanma suçları, hem vergi kayıplarına yol açan hem de ticari güveni zedeleyen ciddi eylemlerdir. “Naylon fatura” olarak adlandırılan bu belgeler, türüne (sahte belge veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge) göre farklı hukuki sonuçlar doğurur. Cezalar hapis cezasından vergi ziyaı cezalarına, hatta ticari faaliyetlerin kısıtlanmasına kadar uzanabilir. Sahte faturanın tespiti, firmanın altyapısı, nakliye ve ödeme yöntemleri gibi birçok kriterin incelenmesiyle mümkündür. Yasal düzenlemelerdeki değişiklikler (etkin pişmanlık, zincirleme suç hükümleri, zamanaşımı) ve Yargıtay’ın son kararları, bu alandaki hukuki süreçleri etkilemektedir. İşletmelerin bu risklere karşı dikkatli olması, fatura kontrollerini titizlikle yapması ve şüpheli durumlarda uzman desteği alması büyük önem taşımaktadır. Bilmeden sahte fatura kullanma ihtimali olsa da, yüksek oranlarda sahte fatura tespit edilmesi durumunda bilerek kullanma yaptırımlarıyla karşılaşılabileceği unutulmamalıdır.